o là bọ mắt đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám

mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con

ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây. (Ba khía là một loại còng

biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).

Còn như xã Năm Căn thì nghe nói ngày xưa trên bờ sông chỉ độc có một cái lán năm gian của những người tới đốn củi hầm than dựng nên, cũng như Cà Mau là nói trại đi theo chữ Tức khơ mâu tiếng Miên nghĩa là "nước đen". Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn,

xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.

Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng được dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước

mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này

chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu

xanh rêu, màu xanh chai lọ... lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói

sóng ban mai. Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui tấp nập.

Vẫn là cái quang cảnh quen thuộc của một xóm chợ vùng rừng cận biển

thuộc tỉnh Bạc Liêu, với những túp lều lá thô sơ kiểu cổ xưa nằm bên

cạnh những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng, những đống gỗ cao như núi

chất dựa bờ, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập

dềnh trên sóng... Nhưng Năm Căn còn có cái bề thế của một trấn "anh chị

rừng xanh" đứng kiêu hãnh phô phang sự trù phú của nó trên vùng đất cuối cùng của Tổ quốc. Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông; những

lò than hầm gỗ đước sản xuất loại than củi nổi tiếng nhất của miền Nam;

những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng-sông chiếu rực trên mặt nước như

những khu phố nổi, và nơi đây người ta có thể cập thuyền lại, bước sang

gọi một món xào, món nấu Trung Quốc hoặc một đĩa thịt rừng nướng ướp

kiểu địa phương kèm theo vài cút rượu, ngoài ra còn có thể mua từ cây

kim cuộn chỉ, những vật dụng cần thiết, một bộ quần áo may sẵn hay một

món nữ trang đắt giá chẳng hạn, mà không cần phải bước ra khỏi thuyền.

Những người con gái Hoa kiều bán hàng lởi xởi, những người Chà Châu

Giang bán vải, những bà cụ già người Miên bán rượu, với đủ các giọng nói líu lô, đủ kiểu ăn vận sặc sỡ, đã điểm tô cho Năm Căn một màu sắc độc

đáo, hơn tất cả các xóm chợ vùng rừng Cà Mau.

- Ở lại đây thôi, ông ạ!

Má nuôi tôi vừa đưa mắt nhìn lên bờ vừa bảo tía nuôi tôi. Tía nuôi

tôi ngồi trước mũi thuyền thong thả nhồi thuốc vào nõ tẩu, nheo mắt cười với tôi và thằng Cò:

- Hai đứa bay muốn ở đây hay đi nữa?

Giọng đùa vui hiền lành dễ dãi của tía nuôi, nhất là nét cười bên hai khóe mắt của ông cứ mở ra, khiến tôi và thằng Cò cũng cười theo mà

không đứa nào trả lời.

- Không nên ở đây!

Tía nuôi tôi buông lửng một câu ngắn cộc bất ngờ, rồi dặng hắng ngước lên nhìn má nuôi tôi dò hỏi.

-ông tính ra ngoài biển ở hay sao?

Dường như không chú ý tới sự phản ứng của má nuôi tôi, và cũng không

buồn nhìn bốn con mắt thô lố đầy ngạc nhiên của hai thằng nhỏ con mà ông thừa biết rằng qua bao nhiêu chặng đường dài mệt mỏi, đều đang chờ đợi

phút dừng chèo, cắm thuyền là nhảy lên mảnh đất định cư hằng mong ngóng, tía nuôi tôi cứ thong thả bật lửa lên đốt thuốc, bập bập hít mấy hơi

dài.

- Ở lại đây, nhưng không ở tại đây!

- Ở chợ vui hơn chứ, tía?

Thằng Cò hong hóng ngó lên bờ, buột miệng kêu lên.

- Người ta đông như thế này mà... mình còn đi đâu nữa, hở tía?

Tía nuôi tôi như cười mà như không cười, sẽ sàng nói:

- Mình có phải là dân buôn bán đâu mà cần ở chợ!

- Ông có cần mua sắm gì không? -Má nuôi tôi hỏi.

- Chưa vội. Để lo tìm chỗ cất nhà trước đã. Bà có muốn cho hai đứa nhỏ lên chợ chơi thì ghé lại một chốc cũng được.

- Thôi, để lúc khác!

Bao giờ đang lúc cãi nhau vì sự bất đồng ý kiến trên một vấn đề nào

đó với tía nuôi tôi, mà má nuôi tôi bỗng dưng quay ra nói một câu chuyện gì khác, thì tôi hiểu ngay rằng bà đã chịu cái lý lẽ của tía nuôi tôi

là đúng. Thuyền chúng tôi không đỗ lại chợ.

Chúng tôi còn đi non một buổi nữa mới cập bến. Đây là một xóm nghèo,

nhà cất lưa thưa trên bờ một con rạch nhỏ dựa lưng vào rừng. Những người thợ đốt than đã tiếp tay đốn cây, chặt lá dựng cho chúng tôi một ngôi

lều nhỏ. Ngày ngày tía nuôi tôi vác rìu theo thợ rừng đốn củi mướn cho

các lò hầm than. Má nuôi tôi thì xách giỏ đi bắt ba khía về làm mắm.

Thằng Cò và tôi bữa nào cũng rủ bọn trẻ trong xóm dắt con Luốc sục sạo

vào rừng săn chồn, săn kỳ đà. Cũng có khi chúng tôi mò ra tận sông cái

lội xuống bãi bắt cua, bắt vọp. Chúng tôi thường men theo con đường mòn

của thợ đốn củi dắt nhau ra chơi dọc bờ sông. Nơi nào cũng vậy, bọn trẻ

nhỏ chúng tôi bao giờ cũng tìm ra được nhiều trò chơi trên các bờ sông,

cho đến lúc chán thì nhảy ngay xuống nước tha hồ bơi tắm. ở đấy khi nước triều xuống, còn có những con cá biển đủ cá