t đầu tiên. Nếu như “ải quỷ” và “nịch quỷ” có một số là tự mình tìm đếncái chết, thì trành quỷ hoàn toàn ngược lại, luôn rơi vào tình thế hiểmnguy một cách bị động. Trong thâm tâm họ không hề mong muốn sẽ làm mồicho hổ dữ, và cũng không bao giờ ngờ tới có một ngày mình lại trở thànhmiếng mồi ngon trong nanh vuốt hổ quỷ. Cho nên khi họ bị hổ vồ, khôngchỉ đơn giản là do bản năng thích ăn thịt người của loài ác thú mà kèmtheo đó là cả một câu chuyện duy tâm về cái gọi là “thiên ý”, do ý trờisắp đặt. Mặt khác, cái gọi là “thiên ý” dị thường ấy cũng chẳng phải một cách sắp đặt tự nhiên của tạo hóa, bởi lẽ “thiên ý” thì cũng chỉ dámlựa chọn những kẻ yếu đuối chốn nhân gian mà đẩy vào miệng hổ, trong đóphụ nữa và trẻ em là sự lựa chọn hàng đầu của họ. Những đối tượng nàykhông những không đủ sức phản kháng mà đến sức lực chạy trốn cũng khôngcó. Qủa thực họ đều là những nạn nhân thuần khiết và vô tội. Mặc dù yếuđuối chưa hẳn đã là nguyên nhân chủ yếu khiến họ trở thành người bị nạn, nhưng nói như Kỳ Vân trong Việt vi thảo đường bút ký thì mãnh hổ chỉ“ăn thịt những kẻ thiên lương”. Câu nói ấy quả có chút cảm tính, nhưngnhìn ở góc độ khác cũng phản ánh đúng một phần thực tế. Trên đây đã nhắc tới phụ nữ và trẻ em, vấn đề này thiết nghĩ cũng cần chỉ rõ một vàiđiểm đặc biệt. Thông thường, trong các câu chuyện về “trành quỷ”, đa sốđều miêu tả dáng vẻ trành quỷ mang hình hài của một đứa trẻ con. Ví nhưtrong Quảng dị ký có đoạn viết: “Vô tình gặp phải trành quỷ hình hàitrông giống một đứa trẻ bảy, tám tuổi, trên người không một miếng vảiche thân, cơ thể toát lên màu xanh ngọc bích kỳ quái.” Lại có đoạn viết: “Ở Khê Nam Thạch có một đạo sĩ Y Châu Y, có hai thanh y đồng tử đứnghầu hạ bên cạnh”, vị đạo sĩ đó chính là mãnh hổ biến thành, mà hai đồngtử đứng bên cạnh không ai khác chính là “trành quỷ”. Nguyên hóa ký cũngghi lại câu chuyện về trành quỷ, thân cao hơn thước, hình dạng như conkhỉ ma các. Trong Di kiên bính chí, quyển ba, Hoành hoa trành quỷ cũngnói “có một đứa trẻ mặc áo màu xanh, lớn hơn thước, sắc mặt xám đen”.Cuốn thứ mười hai, Sư cô sơn hổ trong tập Di kiên chi mậu viết: “Vào ban đêm, có một phụ nữ trong thôn nằm mộng thấy bị hổ ăn thịt, kể lại: “Tôi phải nằm rạp xuống đất, cố bò vào rừng để tránh nạn, nhưng lại có haiđứa trẻ nhỏ túm lấy chân lôi lại, nên không thể tiến lên phía trước. Lúc ấy vì quá hoảng sợ, tôi ra sức kêu cứu mong ông trời rủ lòng thương màgiữ lấy tính mạng cho mình, nhưng bỗng chốc mãnh hổ đã ở bên cạnh, rồilao vào ăn thịt.” Câu chuyện mãnh hổ vồ người cũng xuất hiện ở cuốn thứtư, Tầm dương liệt nhân trong Di kiên chí (bổ sung) trong đó ghi: “Cómột con ma nhỏ bé mặc áo màu xanh, tóc dài đến lông mày.” Việc các câuchuyện nói trành quỷ mang hình dáng một đứa trẻ như đã dẫn ra trên đâycòn xuất phát từ thực tế rằng mãnh hổ ăn thịt một đứa trẻ là một việcquá đơn giản và dễ dàng. Do đó, trong các câu chuyện ma quỷ, những đứatrẻ bị hổ ăn thịt hóa thành trành quỷ nhỏ tuổi luôn tạo được nỗi cảmthương, xót xa nơi người đọc, đó cũng là nguyên nhân để tôi đưa hai chữ“ai trành” làm đề mục trên đây.

Tất nhiên, đó cũng là lý do thứhai cho ta thấy loài trành quỷ chết trong tay mãnh hổ là vô cùng đángthương. Chúng chết trong đau đớn, tủi hờn, đến khi chết rồi lại buộcphải làm tay sai cho loài cầm thú từng hành hạ mình. Đây là điều bất đắc dĩ, là kết cục không ai mong muốn, cũng chẳng ai có thể ngờ tới. Làmtay sai cho kẻ thù, nỗi đau trong họ một lần nữa bị giày xéo, xót xa hơn bội phần.

Sau khi con người bị hổ ăn thịt, hồn ma của họ nhấtđịnh phải tìm được người thay thế thì mới có thể siêu thoát. Lý do thựcsự ở đây cũng giống như ma chết đuối, ma ngã xuống sườn dốc, ma cỏ rậm…đều nhằm mục đích cảnh báo con người hãy tránh xa những nơi nguy hiểmđó. Nhưng cái được gọi là “cảnh báo” mặc dù nhằm bảo vệ mạng sống củacon người, nhưng đối với những hồn ma đã sa vào vòng tội lỗi, đây thựcsự là một “quy tắc” cực kỳ tàn khốc. “Lăn lộn dưới đất”, cái này hìnhnhư vẫn có thể chấp nhận được, chỉ cần đứng dậy là xong, ngay cả khi bịđánh chết, hai mươi năm sau có thể lại trở thành một đấng hảo hán, nhưng nếu lại bị giẫm đạp lên cả nghìn vạn vết chân thì “vĩnh viễn không được đầu thai chuyển thế”, “quy tắc” ấy làm cho người ta chỉ nghĩ đến thôiđã không khỏi rùng mình kinh hãi. Chúng ta có lẽ không thể đưa ra nhữngyêu cầu quá cao đối với trành quỷ, đặc biệt là những trành quỷ nhỏ béđáng thương như thế. Thử nghĩ xem, ngay cả Bolcheviques của Bukharin hễmột chút là lại ăn năn, cầu xin sự tha thứ, ai cũng như thế thì chắc hẳn chúng ta đã chẳng còn gì để nói. Họ không sợ lưỡi dao đồ tể sắc nhọncủa Sa Hoàng, bởi họ tin rằng, ngay cả khi bản thân họ bị giết thì cũngchỉ là một giây phút bất ngờ “ngã xuống đất” mà thôi, thế gian này sẽhiểu được họ, và khi ấy họ sẽ trở thành anh hùng, mãi mãi về sau họ sẽđược người đời tưởng nhớ đến. Còn nếu như ở trên “pháp đình của nhândân”, tất cả những âm mưu, những hành động vu cáo, hãm hại, tàn sátngười khác đều núp sau cái bóng của mỹ từ “vì danh nghĩa của cách mạng”, thì tiếng tăm ấy, sự xấu x