g hề được chuyển xuốngâm phủ, mà qua bàn tay của ma quỷ nó lập tức biến thành tiền đồng, nhưng nếu số tiền đó rời khỏi bàn tay của ma quỷ, không lâu sau sẽ được khôiphục lại nguyên dạng. Cô thiếu nữ đáng thương không hề có ý dùng tiền để lừa gạt con người, bởi trong mắt cô tiền giấy chính là tiền đồng. Lạinhư chương Lô Bội quyển Hà Đông ký có ghi, phu nhân của thần đất đến khu mộ ở ngoại thành lấy tiền và rượu cúng tế của thầy cúng, “cô nữ tỳ đitheo thu dọn chỗ tiền giấy rồi chất lên lưng ngựa, vừa đặt lên lưng ngựa chỗ tiền giấy lập tức biến thành tiền đồng. Có thể thấy vào thời điểmbấy giờ, tục không hóa tiền giấy chưa hề bị tuyệt tích, hơn nữa sau đờiĐường, tục lệ này vẫn còn dấu hiệu tồn tại.
Có những phong tụcmang tính địa phương, như người Sơn Tây coi trọng nhất là tết Hàn thực,trong dịp Tết này người ta cần kiêng kỵ lửa, vì thế vào ngày này tiềngiấy không được hỏa hóa. Quyển thượng, quyển Chuyện lườn gà của Châu Mật thời Nam Tống có ghi lại, nếu cúng lễ tại mộ, sau khi lễ xong tiền giấy sẽ được treo trên cây, nếu cúng lễ người thân hoặc bạn bè ở nơi khácthì phải làm “vọng tế”, tức lên núi cao hướng về nơi người thân hay bạnbè của mình đang yên nghỉ, rồi xé lụa âm phủ ném vào không trung, ngườita gọi là “tách tiền”. Bởi tiền giấy được xâu thành từng xấp, do đó, lúc này cần tách chúng ra thành từng tờ một rồi ném vào không trung, nhờgió mang chúng đi. Nhưng tục tách tiền dường như không chỉ hạn chế ởvọng tế. Quyển bốn, quyển Di kiên tam chí dĩ tập, chương Cô gái Tế NhanDĩnh có kể, một hồn ma đến dương gian, đi du ngoạn khắp nơi, khi nhìnthấy người cúng mộ đang tách tiền giấy, nó đau khổ thốt: “Không biết cha ta đã thêm đất trên mộ ta chưa?” Có thể thấy, khi cúng mộ cũng có thểsử dụng tục tách tiền.
Không chỉ ở miền Bắc, mà miền Nam cũng cótục đốt tiền giấy. Trong quyển Mặc khách huy tê, Bành Quái, người đờiTống có ghi rằng, Khấu Chuẩn bị xử tử, triều đình ân chuẩn cho mang xácvề quê an táng, khi linh cữu được đưa ngang qua huyện Công An, tỉnh HồBắc, lão bách tính đều ra ngoài đường làm lễ viếng, “họ chặt trúc cắmxuống đất rồi treo tiền giấy lên trên đó”.
Còn có tục đặt tiềngiấy lên đỉnh mộ rồi dùng đất cục đè lên. Bàn về phong tục đất nướcTrung Hoa có viết về phong tục tảo mộ của người Sơn Đông. Người Sơn Đông áp dụng phong tục đã nói ở trên khi tảo mộ. Nhưng tiền giấy ở đây đãđược hóa thành tro, trộn vào trong đất trên đỉnh mộ, rồi dùng đất cục đè lên. Như vậy, số tiền giấy này cũng giống như số tiền giấy rải ra đường khi đưa linh cữu tới nơi mai táng, chúng đều không liên quan đến hồn ma người đã chết đang nằm trong quan tài.
4
Khi sang đến cõi âm, tiền giấy sẽ trở thành tiền âm phủ, loại tiền âm phủ này khi quaytrở lại dương gian sẽ lại biến thành loại tiền đang được lưu thông ởdương gian. Tuy nó có hạn chế về thời gian, nhưng cũng giống như trò“đấu giá” trên thị trường cổ phiếu, ở đó có không ít những kẽ hở đểchúng ta lách léo. Quảng dị ký đa phần viết về sự chuyển đổi tiền giấygiữa hai cõi âm và dương. Chương Vi Lật là một ví dụ, tiếp đến trongDiêm Trắc có viết, Diêm Trắc bí mật hẹn hò với một hồn ma nữ, họ đã từng rất vui vẻ bên nhau. Khi phải chia lìa, ma nữ tặng cho Diêm Trắc mộttrăm nghìn quan tiền, sai tỳ nữ cất xuống gầm giường trong phòng ngủ.Diêm Trắc nhìn thấy, đợi khi tỳ nữ đã đi khỏi, Trắc nhìn xuống dướigiường quả nhiên có một trăm nghìn quan tiền ở đó. Diêm Trắc chưa kịpdùng số tiền đó vào việc gì thì chúng đã hiện nguyên hình thành tiềngiấy, quả là Diêm Trắc đã phụ ý tốt của người tình.
Trong DươngNguyên Ánh lại nói phải sau ba ngày mới biến thành tiền giấy: “Hồn macủa Dương Nguyên Ánh tặng cho con trai ba trăm quan tiền và dặn dò rằng: “Con phải dùng hết chúng trong ba ngày.” Người con trai nghe vậy bènbắt đầu mua sắm không hạn chế, sau ba ngày, các thương gia kiểm tratrong tủ tiền của mình bỗng nhiên xuất hiện tiền giấy.”
Ngọcđường hiếm thoại của Vương Nhân Dục kể, một đêm nọ, người bắt cá gặp một người, người đó nói: “Nếu ngươi không bắt ba ba thì ta sẽ cho ngươitiền.” Người bắt cá đồng ý, liền được cho năm quan tiền. Ông ta mangtiền về nhà, sang ngày hôm sau, ông bỗng nhiên thấy chiếc túi đựng nămquan tiền nhẹ hẳn đi. Ông kiểm tra lại, trong đó toàn là tiền giấy.Người mà đêm hôm qua người ngư dân gặp chính là yêu tinh ba ba, hóa rayêu quái cũng dùng tiền giấy, đêm hiện hình là tiền đồng, ban ngày biếnthành tiền giấy, cũng là sự tương hợp giữa tiền giấy của âm giới và tiền giấy của dương thế, vừa hợp cái lý thường thấy giữa hai thái cực khácnhau: âm - dương. Trong chương Quỷ tốt độ khê, tập mười chín, Di kiênđinh chí, tình tiết cũng tương tự như vậy. Các câu chuyện cổ xưa nói vềviệc ma quỷ đến dương gian để mua đồ thường vào lúc ban đêm, số tiềnmang trên người sẽ hóa thành tiền giấy khi trời sáng âu cũng là duyên cớ như vậy.
Nhưng những câu chuyện trên còn tồn tại nhiều vấn đề,chẳng phải tiền giấy sau khi hóa thành tro bụi mới biến thành tiền đồnghay sao? Nếu dựa theo nguyên lý đó thì “nguyên dạng” của chúng phải làtro giấy mới phải. Nếu sau khi khôi phục nguyên dạng vẫn l
