Đã từng có người hỏi tôi:

- Tác phẩm nào trong sự nghiệp văn chương của chị làm chị hài lòng nhất?

Tôi trả lời:

- Sự nghiệp văn chương của tôi còn chưa bắt đầu. Cho đến nay, tôi vẫn chỉ là kể chuyện. Mà kể chuyện thì trọng tâm của nó là “câu chuyện” và đặc

điểm là “kể”.

Cái gọi là “câu chuyện” chẳng qua là chuyện của

những người bạn cũ, chuyện xảy ra trong quá khứ, không thể gọi là “tư

tưởng trung tâm”, cũng không thể gọi là “ý nghĩa sâu xa”. Có ý nghĩa sâu xa thì câu chuyện cũng đã xảy ra, không có ý nghĩa sâu xa thì câu

chuyện cũng vẫn sẽ xảy ra. Bạn không thể vì một câu chuyện nào đó không

có ý nghĩa sâu xa mà ngăn cản không cho nó xảy ra được, bạn cũng không

thể vì nó đã xảy ra rồi mà cố ý gán cho nó một ý nghĩa sâu xa. Cũng

giống như vậy, bạn không thể vì một câu chuyện nào đó không có ý nghĩa

sâu xa mà không để cho tôi kể, bạn cũng không thể vì tôi đã kể một câu

chuyện nào đó mà nhất định phải đánh giá, xem xét ý nghĩa sâu xa của nó.

Vẫn là câu nói cũ, tôi kể chuyện chỉ vì muốn nói với bạn rằng: Có một người như vậy, cô ấy (hay anh ấy) đã trải qua một số chuyện như vậy.

“Kể” chính là trần thuật lại câu chuyện bằng hình thức nói chuyện. Tất

nhiên, tôi có rất nhiều độc giả ở khắp nơi trên thế giới, tôi không thể

tổ chức một cuộc hội nghị qua điện thoại để đích thân kể câu chuyện cho

mọi người nghe, cho nên tôi đành phải viết lại, đưa lên mạng Internet

cho mọi người đọc.

Nhưng cách tôi viết văn là cách “kể”, giống

như có một vài người bạn cùng ngồi trong phòng khách nhà tôi, còn tôi

thì ngồi đối diện với họ để kể cho họ nghe vậy, kể đến anh Trương nói

câu gì đó tôi liền ướm giọng của anh Trương nào đó nói, kể đến chuyện

nhà anh Lý khóc vì chuyện gì đó, tôi liền bắt chước tiếng khóc của anh

Lý, kể đến chuyện anh Trương nọ cãi nhau với anh Lý kia tôi liền lúc nói bằng giọng anh Trương, lúc lại là giọng anh Lý, cãi qua cãi lại, ồn ào

vô cùng.

Những từ vựng và câu nào tôi không sử dụng khi ngồi kể

chuyện ở phòng khách thì tôi cũng sẽ không sử dụng khi viết tác phẩm.

Tôi sẽ không giống một nhà văn nào đó, mặc dù trong cuộc sống đời thường nói chuyện toàn là “khẩu ngữ”, nhưng vừa cầm bút lên đã biến thành “văn ngôn”, “ngôn ngữ văn học”, dường như chỉ có như vậy mới được coi là

đang “sáng tác văn học”.

Nói và viết trong tiếng Hán luôn có sự

khác biệt rất lớn, nhưng xu hướng chung vẫn là tiến tới sự thống nhất.

Ví dụ trước đây người ta gọi văn nói là “bạch thoại”, gọi văn viết là

“văn ngôn” (tác phẩm viết bằng ngôn ngữ cổ của Trung Quốc), nhưng hiện

nay rất ít khi dùng “văn ngôn” để viết tác phẩm văn học. Do sự phát

triển mạnh mẽ của Internet, xu thế ngày càng rõ nét, những người đọc

sách quen với việc tách bạch văn viết với nói sẽ càng ngày càng cảm thấy thất vọng.

Không phải “câu chuyện cũ nào” cũng đáng để kể. Câu

chuyện không đáng được kể thì theo thuật ngữ trần thuật được gọi là

“không có chuyện để kể”, còn theo góc độ sáng tác văn học mà nói thì gọi là “không đáng đọc”. Mười năm sóng gió[1'> viết về câu chuyện của tôi và Ngải Luân xảy ra trong mười năm, cũng là có chút bi hoan li hợp, nên

cũng có chút “đáng đọc”. Nhưng nếu tôi viết ra cuộc sống hiện tại của

tôi và Hoàng Nhan[2'> thì chẳng khác gì mấy bữa cơm thêm chút mắm muối

gia vị, có thể ban đầu còn có vài người đọc, nhưng nếu ngày ngày tôi ghi lại cuộc sống của tôi thì sẽ trở thành quyển sổ ghi chép tào lao, sẽ

chẳng có ai thèm đọc nữa.

Không phải mỗi một câu chuyện đáng kể

đều sẽ phù hợp để tôi kể, như tác phẩm Totem sói[3'> có nhiều người đọc

như vậy, chứng tỏ nó “đáng đọc”, đáng để kể. Nhưng câu chuyện như vậy

tôi kể sẽ không hợp, tôi cũng ngại đọc kỹ, nên tìm một bài bình luận khá sâu, đọc một lượt, bởi vì trọng tâm của câu chuyện như vậy không nằm ở

câu chuyện, cũng không nằm ở tình tiết, mà nó truyền tải một “message”

(thông điệp), chỉ cần làm rõ message đó thì coi như đã hiểu được toàn bộ tác phẩm, những tình tiết được viết ra đều do tác giả sáng tác để

truyền tải message, không đọc cũng được.

[1'>. Tên một tác phẩm của Ngải Mễ.

[2'>. Tức chồng Ngải Mễ.

[3'>. Tiểu thuyết của nhà văn Khương Nhung (Trung Quốc), đã được dịch giả Trần Đình Hiển chuyển ngữ sang tiếng Việt.

Có không ít bạn bè trên mạng Internet gửi câu chuyện của cá nhân họ hoặc

của bạn bè họ cho tôi, hỏi tôi có thể sáng tác được không, tôi xin gửi

lời cảm ơn đến những người bạn đã cảm ơn tôi, đồng thời cũng phải gửi

lời xin lỗi đến những bạn có câu chuyện không được chọn, do nhiều lý do

khác nhau mà tôi không thể viết hết truyện của từng người được.

Nguyên tắc cơ bản để tôi lựa chọn câu chuyện như sau:

Khi chọn câu chuyện nào đó, trước tiên tôi phải xem có “câu chuyện” hay

không, tức là có “đáng đọc” hay không, tiếp theo, tôi cũng cần phải xem

tôi kể có hợp không.

Câu chuyện như thế nào tôi thấy là “đáng đọc”?

1. Ít nhất có một số điểm khác người

Câu chuyện mà chỉ a dua theo mọi người thì không “đáng đọc”, bởi vì mọi

người đều đã từng trải qua, nếu chưa từng trải qua thì cũng đã từng được nghe, câu chuyện như vậy nếu kể ra