cô. Điều đó khiến

cô cảm thấy như một phần trái tim mình bị cầm tù ngoài ý muốn.

Chúng tôi đột nhiên bị chia làm hai phe. Một phe nói rằng

tình yêu phải xuất phát từ hai phía, nếu anh bạn kia thực sự vì cô thì hãy quên

cô đi mà tìm người khác. Chứ nếu cứ yêu …đơn phương như vậy hoài thì không phải

thủy chung mà là ngoan cố.

Một phe bênh anh chàng, bảo rằng “Người ta chỉ yêu thôi thì

đâu có lỗi gì. Người ta đã chấp nhận “yêu chay”, không mong nhận lại, không đòi

hỏi, không làm phiền. Mắc mớ gì mà cấm.” Có người còn trích dẫn Larmartine “Yêu

vì mong được yêu lại là con người, yêu chỉ để yêu là thiên thần” và hùng hồn

tuyên bố anh bạn tôi thuộc dạng… thiên thần.

Cuộc tranh luận không có hồi kết, bởi sau đó cô bạn theo chồng,

anh bạn cũng đi xa… Đã mười mấy năm có lẽ. Nhưng mới đây mail về anh vẫn nhắc đến

cô.

Tôi chợt nhớ đến câu chuyện đó khi đọc được bài viết “Tình

yêu là vị kỷ”của một tiến sĩ triết học tên là Gary Hull. Hull viết “Chúng ta vẫn

được nhắc đi nhắc lại, rằng tình yêu phải bao gồm sự hy sinh. Chúng ta thường

được răn dạy rằng tình yêu dựa trên những lợi ích riêng - là thứ tình thấp kém

và hèn hạ. Rằng tình yêu đích thực là phải vì người khác. Nhưng có thật vậy

chăng?

Thử tưởng tượng một tấm thiệp Valentine viết bởi một người

yêu theo chủ nghĩa hy sinh ‘cho mà không cần nhận lại’ với những dòng chữ sau:

“Anh chẳng vui vẻ gì với sự hiện diện của em. Anh không có được sự thích thú cá

nhân nào khi nhìn ngắm khuôn mặt em, dáng người em, cách em bước đi, hành động

hay suy nghĩ. Mối quan hệ của chúng ta không đem lại ích lợi gì cho anh (mà chỉ

cho em). Em không thỏa mãn bất cứ nhu cầu thể xác, cảm xúc hay trí tuệ nào của

anh. Em là một cái thùng từ thiện (nơi anh trao tặng vô điều kiện tình yêu của

mình). Yêu em. XXX”.

Ví dụ thú vị của ông khiến tôi suy nghĩ. Ai sẽ khát khao kiểu

tình yêu đó? Chắc chắn không phải tôi, có lẽ cũng không phải bạn.

Theo Gary Hull thì tình yêu đích thực trái ngược hoàn toàn với

điều đó. Nó có thể là kinh nghiệm ích kỷ nhất mà một người có thể nếm trải,

theo ý nghĩa chính xác nhất của từ này: Yêu là tìm kiếm lợi ích trước hết cho

chính cuộc đời ta mà không đòi hỏi sự hy sinh của người khác hay của bản thân

ta. Ông khẳng định rằng, chính vì vậy mà những người mong đợi mình sẽ nhận được

một tình yêu “vô điều kiện” dựa trên chủ nghĩa hy sinh - là những kẻ ăn bám, cố

gắng giành lấy một giá trị tinh thần mà mình không đáng có - cùng một cách với

những kẻ trộm cố gắng đoạt lấy của cải vật chất không do công sức mình làm ra.

Đúng là người ta thường tô đậm chữ hy sinh trong tình yêu mà

quên rằng, một tình yêu thực sự đẹp là tình yêu sâu đậm từ cả hai phía mà không

ai phải hy sinh cho ai cả. Tình yêu đẹp nhất là cả hai cùng hưởng lợi mà không

ai thiệt hại.

Yêu một người là vị kỷ, vì ta yêu một người trước hết là bởi

người ấy mang một giá trị đối với riêng ta theo tiêu chuẩn của ta, rằng người ấy

làm cho cuộc đời ta trở nên tốt đẹp hơn, tràn đầy hơn, ý nghĩa hơn, rằng người ấy

là một nguồn vui lớn lao của ta. Ngược lại, hãy nhớ rằng ta được yêu bởi ta có

một “giá trị” đối với người ấy.

Giá trị đó khác nhau tùy theo tiêu chuẩn của mỗi người. Có

khi nó là cảm giác được dựa dẫm, được ngưỡng mộ, có khi là cảm giác được thưởng

ngoạn một vẻ đẹp, là việc hưởng thụ một cảm xúc, nhưng rất thường khi đó chỉ là

một cảm giác bình yên, nhẹ nhõm trong lòng, hay cảm giác ấm áp, được tin cậy.

Nó có thể khó nhận ra bởi sự trộn lẫn giữa bao nhiêu cảm xúc thường ngày, nhưng

lại vô cùng quan trọng. Bởi nếu nó không được duy trì, trước sau gì tình yêu

cũng sẽ tan theo. Chính vì vậy mà cách giữ gìn tình yêu hiệu quả nhất chính là

tìm ra giá trị của người ấy đối với ta, đồng thời nhận ra giá trị của ta đối với

người ấy và giữ cho hai giá trị ấy được cân bằng. Đừng để xảy ra tình trạng “được

lòng ta - xót xa lòng người”.

Nhiều năm về trước, tôi đã tự hỏi mình, vì sao tình yêu đơn

phương tồn tại? Vì sao người ta có thể ôm ấp hình bóng một người suốt hàng chục

năm trời mà thậm chí không cần người ấy hay biết hay đáp trả? Bây giờ tôi chợt

nhận ra lý do. Đó là bởi tình yêu tự nó đã làm thỏa lòng ta rồi, trước cả nỗi

khổ đau vì không được đáp trả.

Daisaku Ikeda viết trong Con đường tuổi trẻ rằng: “Hạnh phúc

không phải là một cái gì đó mà người khác - như một bạn gái hay bạn trai - có

thể hiến tặng cho chúng ta. Ta phải hoàn thành cho chính mình”.

Niềm hạnh phúc sâu xa và trọn vẹn nhất mà chúng ta cảm nhận

được trong tình yêu, không phải khi ta nhận ra rằng mình được yêu mà là khi ta

nhận ra rằng mình yêu.

Bởi vì yêu chính là đã nhận.

Sự hữu hạn của cảm xúc

Lẽ nào em buộc cánh anh

Buộc cánh anh

Buộc cánh anh cũng chẳng thành tình yêu?(8)

8. Trích “Lời ru với anh” - thơ Lý Phương Liên.

Tôi có một cô bạn, mỗi khi có chuyện buồn hay cảm thấy mình

trống rỗng, thường đến tiệm làm đầu và đổi một kiểu tóc mới. Dài thành ngắn, thậm

chí ngắn thành dài, thẳng thành xoăn tít và đôi khi ngược lại. Dường như kiểu

tóc có tác dụng phi thường đối với phụ