, nỗi buồn, niềm vui, sự lo âu… Chiếc
ăngten thấu cảm trong ta thật nhạy.
Nhưng rồi, thời gian qua, một lúc nào đó bỗng dưng ta nhận
ra người này đang trách người kia rằng nếu không nói ra làm sao hiểu được. Có lẽ
khi đó tình yêu đã qua một khúc quanh.
Và cuối cùng, khi nói bao nhiêu cũng không hiểu. Càng nói
càng không hiểu.
Đó là khi ta nhận ra ngôn từ không bao giờ đủ. Có biết bao
điều ta muốn bày tỏ cho người ta yêu - những điều ta mong người ấy thấu hiểu -
những yêu thương, oán giận, xót xa, giày vò tự sâu thẳm trái tim ta - nhưng
không ngôn từ nào đủ sâu sắc, trọn vẹn lý tình, không ngữ pháp nào đủ phức tạp
để diễn tả. Từ ngữ lúc ấy thậm chí còn có bộ mặt phản trắc vì sự đa nghĩa của
chúng. Và chúng ta hiểu sai, chúng ta bị hiểu sai. Chúng ta như đi trong rừng rậm
của những ý niệm chồng chéo lên nhau. Bao nhiêu cuộc tình đã và sẽ còn diễn ra
theo cách đó? Không phải sự thấu cảm cạn dần theo tình yêu mà là ngược lại,
tình yêu cạn dần theo sự thấu cảm.
Khi ta phải viện đến từ ngữ để tìm cách hiểu nhau, thay vì
nghĩ về nhau, nắm bắt cảm xúc của nhau để hiểu nhau. Đó là khi ta nhớ đến Saint
Exupéry với lời cảnh tỉnh “Ngôn ngữ là cội nguồn của ngộ nhận”.
Và buồn thay, đó cũng là khi ta để lạc mất nhau rồi.
Hãy nói yêu thôi, đừng nói yêu mãi mãi!
Sáng nay, trong khi sắp xếp những chồng thư cũ, tôi tình cờ
đọc lại một bài thơ ngắn của Jacques Prévert mà cô bạn cũ đã nắn nót chép tặng
trên một tờ thư có in hoa rất đẹp. Bài thơ vỏn vẹn năm câu được cô đặt qua hai
trang giấy một cách đầy ngụ ý.
Trang thứ nhất:
Tôi sung sướng và tự do
Như ánh sáng
Bởi hôm qua anh ấy nói với tôi rằng anh ấy yêu tôi.
Hai câu cuối bị đẩy qua trang sau:
Anh ấy đã không nói thêm
rằng anh ấy sẽ yêu tôi mãi mãi…
Khi đọc bài thơ này cách đây hai mươi năm, tôi đã cảm nhận
nó bằng một tâm hồn tươi trẻ. Bây giờ, cuộc sống đã giúp tôi nhìn khác đi về
bài thơ trên trang giấy cũ này.
Cô gái trong thơ nhạy cảm và tinh tế, vì đã không đợi đến
khi người mình yêu quay lưng mới xót xa nhận ra rằng tự do “như ánh sáng” chỉ
là một thứ tự do mong manh. Hạnh phúc “như ánh sáng” là một hạnh phúc có thể vụt
tắt bất cứ lúc nào.
Nhưng giả sử chàng trai có nói thêm rằng “sẽ yêu mãi mãi”,
hoặc có thể hứa trăm năm đi nữa… ai dám khẳng định trái tim chàng sẽ không đổi
thay? Nếu từng đọc Ruồi trâu, bạn hẳn còn nhớ đoạn văn này: “Ràng buộc con người
không phải là lời thề. Chỉ cần mình tự cảm thấy tha thiết với một điều nào đó,
thế là đủ rồi”.
Ngoài sự “tha thiết tự nguyện” đó ra, chẳng có gì ràng buộc
được trái tim con người, nên đừng tin chắc chắn rằng ai đó sẽ mãi không đổi
thay. Cũng không thẻ buộc ai đó không được đổi thay. Trên đời không có thứ vũ
khí hay quyền lực tuyệt đối nào có thể níu giữ trái tim một khi nó đã quyết tâm
rẽ lối. Cho dù đó là nhan sắc, một tình yêu sau đậm, những kỷ niệm đắm say.
Càng không phải là sự khéo léo sắc sảo, sự thông minh, dịu dàng, yếu đuối, sự
thương hại hay giàu có… Những thứ đó có thể níu kéo một thân xác, một trí óc…
nhưng không thể níu giữ một trái tim.
Trái tim vốn là tạo vật mong manh và thiếu kiên định. Vì vậy,
hãy tin vào điều thiện, lòng tốt, vào nhân cách và năng lực… nhưng đừng tin vào
sự bất biến của nhận thức và tình cảm nơi con người. Hãy tin là mình được yêu
trong khoảnh khắc này, nhưng đừng chắc rằng sẽ được yêu mãi mãi. Nếu chịu chừa
chỗ cho sự đổi thay, ta sẽ tránh được không ít tổn thương sâu sắc.
Tôi không cho niềm tin là món quà vô giá mà ta dành cho người
khác. Bởi đôi khi, sự tin tưởng hóa ra là một điều rất… đơn phương và vô trách
nhiệm. Nó có nghĩa bắt người kia vào rọ, không tính đến khả năng thay đổi của
trái tim. Tin tưởng là trút gánh nặng sang vai người khác, bất kể người đó có
chịu nhận nó hay không. Việc nhận định hay quyết định vấn đề không còn dựa vào
sự thận trọng, sáng suốt hay nhạy cảm, bao dung của ta mà hoàn toàn giao phó
cho người khác. Và khi họ thay đổi, ta thường nhân danh sự tin tưởng tuyệt đối
mà mình đã tự nguyện gửi gắm để cho phép mình cái quyền được ghép tội họ.
Nhưng, bất cứ ai cũng có lúc đổi thay.
Sự thay đổi của người khác, nhất là ở người ta yêu quý, chắc
chắn sẽ khiến ta tổn thương. Nhưng hãy nhớ rằng người quân tử khi đã hết tình cảm
thì thường tỏ ra lạnh nhạt. Như ẩn sĩ Urabe Kenkô trong tập Đồ Nhiên Thảo đã viết:
“Khi người sáng chiều hết sức thân quen, không có gì ngăn cách bỗng một hôm làm
mặt lạnh và có cử chỉ khác thường, chắc hẳn sẽ có kẻ bảo: ‘Sao xưa thế kia mà
bây giờ lại thế khác?’, Theo ta, thái độ lạnh lùng đó chứng tỏ người ấy hết sức
đàng hoàng và thành thật”.
Cuối cùng đó mới chính là cốt lõi của tình yêu, tình bạn và
những mối quan hệ thân sơ khác. Thành thật, chứ không phải là lời hứa vĩnh viễn
thủy chung. Bạn có thẻ yêu hay ghét. Thích hay không còn thích nữa. Chỉ cần
thành thật, bạn sẽ luôn luôn thanh thản.
Tôi đọc lại lần nữa bài thơ ngắn ngủi trên tờ thư cũ, và cảm
nhận một cách rõ rệt vẻ trách móc, đắng cay, dịu dàng rất đỗi con gái. Nhưng ít
nhất cô gái trong bài thơ
