ng đáng có
được nó”.
Phải chăng chúng ta nên trả lại cho tiền khuôn mặt giản dị của
nó: một công cụ dùng để trao đổi các giá trị tương xứng. Đừng khoác cho nó uy lực
mà nó không có, cũng đừng gán cho nó tội lỗi mà nó không phạm. Cái làm con người
sa ngã không phải là sức mạnh của đồng tiền, mà là những tham vọng không chính
đáng của chính bản thân ta: có được những thứ không phải của mình, sở hữu những
thứ vượt quá công sức của mình, danh tiếng mà mình không xứng đáng, vật chất mà
mình chưa đủ khả năng mua...
Mẹ tôi dạy rằng hãy luôn xài ít hơn số tiền mình kiếm được.
Trong khi phần đông chúng ta thường xài nhiều hơn số tiền mình làm ra. Một người
bạn của tôi tâm sự rằng đôi khi cô thấy mình là kẻ ngốc, vì sung sướng nhét một
đống Credit Card(2) trong ví để rồi mua những thứ mình không cần, bằng số tiền
mình không có (mà vay qua credit card), cốt chỉ để chứng tỏ với những người
không quen. Sau đó è cổ ra cày trả nợ. Có phải là vô nghĩa hay không? Đó cũng
là sự khác nhau giữa Credit Card và Debit Card(3). Tôi ghi nhớ kinh nghiệm đau
thương của cô nên quyết định làm Debit Card thay vì Credit Card. Có nhiều xài
nhiều, có ít xài ít, không có thì đi “window shopping”(4) cho vui vậy. Ngân
hàng chắc buồn nhưng tôi thì ngủ yên.
2. Credit Card: Loại thẻ tín dụng xài trước trả sau.
3. Debit Card: Loại thẻ tín dụng có bao nhiêu tiền chỉ xài bấy
nhiêu.
4. Window shopping: đi xem hàng chứ không mua.
Trong bài hát This is the Life của Al Yankovic có một câu rất
hay: “So if money can’t buy happiness, I guess I’ll have to rent it” (Nếu tiền
không thể mua được hạnh phúc, chức tôi phải thuê thôi). Nhưng tôi tin rằng cái
gì người ta có bán thì tiền đều có thể mua được. Chắc chắn như vậy. “Tiền không
mua được hạnh phúc”chẳng phải vì tiền không có đủ sức mạnh mà vì không ai bán hạnh
phúc. Giả sử tôi có đủ tiền để trả cho hạnh phúc của bạn, và nếu bạn thực sự hạnh
phúc, bạn có bán nó cho tôi không? Người ta dám bán cả các ngôi sao trên trời
nhưng tôi tin không ai bán hạnh phúc nếu như họ có nó.
Ngoại trừ trong các quảng cáo. Tôi thấy trên internet người
ta bán một căn nhà vách đất trong miền nông thôn nước Pháp với lời rao: “Chúng
tôi bán hạnh phúc, và bạn được miễn phí ngôi nhà”. Thật tài tình. Đó là lý do
khiến chúng ta gần như phát điên lên vì shopping. Áo quần, xe cộ, đồ hi-tech…
Nhưng vấn đề nằm ở chỗ đôi khi ta không biết chắc mình đang mua cái gì. Có khi
nào bạn trả tiền cho một chiếc mũ bảo hiểm và nghĩ rằng mình đã mua được sự an
toàn tuyệt đối không? Chúng ta vẫn nghe nhắc rằng: “Tiền có thể mua được ngôi
nhà nhưng không mua được gia đình; mua được thuốc men nhưng không mua được sức
khỏe; mua được sách nhưng không mua được tri thức, mua được chức tước nhưng
không mua được sự kính trọng…” Đó là những lời thực sự đáng ghi nhớ.
Một người quen của tôi có cái bình sứ do tổ tiên để lại, vẫn
dùng để cắm hoa trên bàn thờ. Một hôm có người hỏi mua, anh mừng quá bán luôn.
Sau anh mới biết cái bình đáng giá gấp 30 lần số tiền anh được trả. Quả đắng ấy
anh nuốt mãi không trôi.
Điều tương tự cũng có thể xảy ra với những giá trị khác. Giả
sử người ta có thể mua bán tình yêu, tình bạn, danh dự… Hãy cho tôi biết đổi
tình bạn lấy một cái nhà là lợi hay thiệt? Nếu đổi tình yêu lấy danh tiếng? Hay
hạnh phúc gia đình ấy địa vị xã hội? Đổi một tình chân thật lấy một bóng sắc
thoáng qua? Đổi sự tôn trọng lấy những lời tung hô? Đổi sự chính trực để lấy
vài trăm triệu đồng thì khôn ngoan hay là không? Hạnh phúc của người yêu với hạnh
phúc của người ta yêu, bên nào nhẹ hơn, bên nào nặng? Câu trả lời có thể khác
nhau với mỗi người, nhưng có một sự thật là việc đánh giá sai giá trị của “món
hàng” không những khiến ta bị thiệt mà còn khiến người khác nhìn ta như một kẻ
thiếu khôn ngoan. Nhiều bi kịch xảy ra chỉ vì người ta đánh giá sai các giá trị
khi đổi chác, những tiếc nuối, xót xa, hối hận, dày vò cũng bắt đầu từ đó. Vậy
thì hãy chắc rằng ta đánh giá đúng giá trị của những gì mình muốn mua, hoặc
bán. Để sau một cuộc đổi chác, thứ có được vẫn tương xứng với những gì mà ta đã
trao đi.
“Tiền tài như phấn thổ”
Tôi hỏi mẹ sao cứ hát hoài câu đó, vì tôi không thể coi đồng
tiền mồ hôi nước mắt của mình như bụi đất được. Mẹ tôi trả lời rằng câu hát ấy
không có ý nói tiền là thứ đáng coi khinh. Nó chỉ nhắc ta nhớ rằng: đồng tiền
có thể bị mất giá, nên những gì tiền mua được cũng có thể bị mất giá. Những tờ
tiền có thể tan thành bụi đất, và những thứ mua được bằng tiền cũng vậy.
Đó cũng là khi ta lạc mất nhau rồi
Mênh mông quá khoảng trống này ai lấp
Khi âm thanh cũng bất lực như lời
Khúc mùa thu - HỒNG THANH QUANG
Tôi biết chuyện của cô một cách tình cờ. Mẹ cô là bạn thân của
dì tôi, vẫn còn thoảng thốt khi kể lại chuyện cô con gái 19 tuổi vừa được cứu sống
sau khi cắt cổ tay tự tử vì thất tình. Mối tình kéo dài từ năm lớp mười cho đến
khi cô vào đại học. Trước khi đi du học, bạn trai cô hứa hẹn rất nhiều, kể cả
chuyện sẽ kiếm học bổng để đưa cô theo… Nhưng chưa đầy một năm,
