tội đều chết cả. Thế giới đã rơi vào địa ngục tối tăm. Sự sống chỉ là một trang giấy mỏng manh như vậy, đặt trước mặt khẽ rách toạc. Chỉ có tuyệt vọng. Bạn sẽ không muốn dừng lại ở

thành phố này quá lâu. Bên bờ sông, bạn nhìn thấy một tiệm quần áo thời

trang, bày biện giống hệt các cửa tiệm thời trang trên đường phố Paris,

chỉ bán quần áo được làm bằng tơ lụa. Một chuỗi dây chuyền bằng ngọc rất bình thường cũng bán tới 110 đô Mỹ. Anh xe ôm mách với tôi đó là tiệm

của một đại sứ phu nhân. Những quý bà nhàn rỗi không biết làm gì mới tự

mình thiết kế một số trang phục để bán. Cạnh đó là một công

trường đang xây dựng. Dưới trưa hè nóng nực, đàn ông và đàn bà quấn mặt

bằng khăn bông, lầm lũi khuân gạch. Có người quá mệt, lăn ra ngủ dưới

bóng khuất một góc tường. Đứa trẻ cởi trần gầy gò đen đúa, tay bế một

đứa khác bé hơn, không áo quần, đi như chạy qua đường. Nó không tìm nổi

người hảo tâm. Một đôi mắt to đen láy, lạnh lẽo vô cùng.

Trong tiệm ăn Tây đẹp đẽ, giá một bữa trưa không rẻ. Nhưng ở ngoại

thành, phần lớn mọi người đều sống trong nhà cỏ, nồi niêu xoong chảo đều chất đống. Cả nhà năm sáu miệng người, chen chúc nhau ngủ trên manh

chiếu rách. Người dân sống như côn trùng. Nghèo đói như số kiếp cùng

chung sống. Vì thế hoà thượng được kính trọng nhất. Tôn giáo biến thành

niềm an ủi tinh thần duy nhất. Họ gửi gắm hy vọng vào kiếp sau. Bạn không muốn ở lâu vì chẳng thể làm nổi gì. Bạn chỉ là một kẻ lữ

hành, cùng lắm chỉ chụp được vài tấm hình. Nhưng rốt cuộc bạn cũng không tài nào chụp được tiếp, bởi không nỡ chĩa ống kính vào những con người

đang khổ nạn kia. Họ có ánh mắt bất hạnh nhưng không hề tự biết, khiến

bạn thấy ngượng ngùng. Bạn không thể giải quyết được điều gì. Cũng không thể bố thí. Lầm lũi quay người, bỏ đi. Đó là việc duy nhất bạn có thể

làm. Rồi bạn quay về Bắc Kinh, đôi khi đi ngang qua một tiệm

ăn, thấy một đám ăn mày chạy ra, rõ ràng vừa được ăn no, trong tay xách

một bọc quần áo cũ. Có mấy người mặc rất modern lẫn vào trong, rõ ràng

họ tổ chức màn diễn này, ra sức cầm máy DV ghi hình. Họ cứ quay, cứ ghi

lại hình ảnh hớn hở mù quáng của đám người đáng thương. Một

ông già ăn xin gánh một mớ rách nát, băng qua đầu phố đông đúc, mất dạng rất nhanh. Ông quay lại với cuộc sống của mình, như trước kia, sẽ không có gì thay đổi. Lúc đó, bạn rất muốn tiến lên đập tan cái máy quay phim trong tay người nọ. Gương mặt đắc ý của anh ta thật đáng ghét. Đó là những con người thực sự không có một mái nhà để quay về, thân thể đầy thương tích, giành giật nhau để sống. Thứ nghệ thuật coi thường sự

đau khổ sẽ chỉ là giả tạo mà thôi. Sáng ngày thứ ba, bạn ngồi trên tàu. Bạn cứ chờ đợi trên boong. Cầm chai nước suối to, uống nước.

Trong boong người ngồi chật cứng nhưng không khí không hỗn độn. Một đôi

trai gái người Tây Ban Nha ngồi ngay lên bậc lên xuống, ôm nhau ngủ lơ

mơ. Cái dáng họ âu yếm nhau. Đi được nửa đường, một người da đen đến từ

Los Angeles cãi nhau với đám người da trắng. Không ai can ngăn họ. Nhưng cuộc cãi vã không rõ nguyên nhân cũng chấm dứt rất nhanh. Bạn đưa cho

bé gái mặc áo tím một phong kẹo cao su. Con bé rất xinh, có đôi mắt đen u buồn. Nó trân trọng cất phong kẹo vào túi. Âu yếm nhai. Cuộc hành trình khá dài. Không có cơm trưa. Bạn sẽ thấy rất mệt. Tới khi cập bến, những con thuyền nhỏ của các khách sạn đã sẵn sàng

trên sông mời mọc khách. Bến cũ kỹ, mấp mô,con đường đá, dãy hàng quán

bẩn thỉu, gián chạy khắp nơi. Quá nhiều gián. Dòng sông vàng đục ngầu

bốc mùi thối khẳm. Có người đàn ông gầy gò đen đúa lưng trần đang xúc cá chết dưới đó. Đường đi rất xấu, ven đường là nhà dân làm bằng cây khô

và cỏ đắp thành. Đó là nhà của dân nghèo. Nếu khá hơn một chút sẽ làm

nhà bằng gỗ, diện tích tất nhiên cũng rộng hơn. Buổi chiều,

hầu hết mọi người đều ở nhà ngủ. Đàn ông, đàn bà, trẻ con. Chẳng có gì

giải trí, cũng không thể làm việc. Nơi này không có điện, không có nước

máy, không có thiết bị vệ sinh, thậm chí không có cả chó. Bên ngoài tấm

liếp chỗ ngủ có thể là nơi đổ rác. Cuộc sống của họ như vậy. Khi xe băng qua các con đường, người ta còn khó quên nhất là cánh đồng hoang bát

ngát, những thảm cây ngủ im. Trời xanh mây trắng mở ra rất tĩnh mịch.

Thiên nhiên vĩnh viễn lặng câm quan sát nỗi khốn khó và con đường bế tắc của loài người. Siêm Reap ở Angko Vát là một thị trấn sạch

sẽ. Do nơi này đã biến thành khu du lịch nên thiết kế cũng khá hơn ở

Phnom Pênh. Bạn sẽ ở trong phần nhánh của khách sạn Narin. Khách sạn rất mới. Buổi tối trong phòng ăn ở tầng trệt có chiếu phim Mỹ. Một đám

khách Tây đã tề tựu ở đó xem ti vi và uống bia. Thời tiết rất nóng,

phòng lại không có điều hoà. Bạn cũng có thể xuống lầu uống nước chanh

lạnh, ăn một đĩa cơm chiên rau. Có dưa hấu tươi. Người trong khách sạn

đều cùng một gia đình, người làm nhân viên, người làm đầu bếp. Họ nấu

cháo ăn. Phục vụ rất lễ phép, ấm cúng. Bạn đi tắm hết lần này tới lần khác. Nóng. Đôi khi cái nóng khiến người ta không tài nào thở nổi. Angko chẳng có gì đáng nói. Rất nhiều người tới Campuchia ch