cầu, xácchết vẫn chưa chịu buông tha. Tên phạm nhân chạy vào một ngôi chùa bị bỏ hoang, rồi nhảy qua một bức tường thấp ra bên ngoài, còn xác chết kiachạy đâm nhào vào tường ngã xoài trên mặt đất, tên phạm nhân cũng ngấtlịm ở phía ngoài tường. Trời sáng, những người đi đường nhìn thấy vậy,bèn làm nước gừng cho tên phạm nhân uống, sau khi tỉnh lại tên phạm nhân cùng những người đi đường lần đường quay trở lại ngôi nhà kia. Nhưngkhi đến đó, hai tên nha dịch đã chết ở chỗ đất bên cạnh ngôi nhà hoang.

Rất rõ ràng, ác quỷ giết người thực sự không phải là xác chết, mà là ngườiphụ nữ ngồi khóc phía sau chiếc đèn. Ả được gọi là “xác chết di động”,nhưng ả lại không phải là xác chết di động, mà là con quỷ chuyên mượnxác người mới chết để giết người.

Nữu Tú sống vào đầu triều Thanh cũng cho rằng xác chết di động là do một thứ khác nhập vào, nhưng ôngkhông cho rằng thứ đó là ma quỷ, mà là “loại khí bất chính của trờiđất”, đó chính là tà khí. Chương Xác chết di động trong quyển năm, cuốnCô Thặng kể, một người nhà quê chết những chưa liệm, nửa đêm bỗng nhiênbật dậy, chạy đuổi theo người trong linh cữu đến nỗi người đó sợ tè cảra quần. Nhưng người này bỗng nhanh trí, nhảy lên bức tường, nhưng aingờ tay chân lại không nhanh bằng bộ óc, một chân người đó bị xác chếtôm được. Người và ma giằng co nhau mãi đến khi trời sáng mới kết thúc.Người kể câu chuyện này nói: “Đó chắc chắn là loại khí bất chính trongtrời đất, nhập vào người, người sẽ biến thành yêu. Như chuyện con lơnbiết đứng ở nước Tề, viên đá biết nói ở nước Tấn, vậy thì những thứkhông phải lợn, khong phải đá cũng có thể bị như vậy.” Ở đây đã dẫn ranhững ví dụ kinh điển, như lợn biết đứng, viên đá biết nói, tất cả đềulà những thứ bị ám, vì thế trong trường hợp này xác người cũng khôngphải chịu bất kỳ trách nhiệm nào.

Viên Mai cũng cho rằng, xácchết di động là do “khí” ám vào, nhưng không giống với Nữu Tú, thứ khíđó không phải là “loại khí bất chính của trời đất”, mà là “dương khí”.Dương khí vốn là nguồn của sự sống, có thể chuyển yếu thành mạnh, cũngcó thể chuyển chết thành sống. Nhưng nếu đi nhầm cửa, người chết đã trởnên cương cứng, lúc đó nó chỉ có thể trở thành một xác chết biết nhảy.Quyển năm, cuốn Tử bất ngữ có chương Thạch môn thi quái được tác giảviết rất hay, rất ghê rợn, nhưng cũng khiến người ta phải suy ngẫm:“Huyện nha Thạch Môn tỉnh Chiết Giang có vị tên Lý Niệm Tiên xuống dướithôn thúc thuế. Đêm đến, ông vào một ngôi làng hoang sơ. Thấy một ngườiđi qua, ông bèn đánh đá lửa lên soi. Người này đầu tóc rồi bù, thân hình gầy nhẳng, mặt dài chừng mười centimét, mắt nhắm tịt và đang chảy máu,nhìn như xác chết di động. Lý Niệm Tiên sợ dựng tóc gáy. Sau đó Lý lùimột bước, xác chết tiến một bước, Lý bèn bỏ chạy, xác chết lập tức chạyđuổi theo không thôi.” Hóa ra, ngôi làng này từng mắc bệnh ôn dịch, chết rất nhiều người, xác chết này trước đó chưa được liệm, “bị ám dương khí nên mới đi lại được”. Ngàn thôn xơ xác, vạn hộ tiêu điều, các ông cònđi đòi thuế lương thực, bây giờ thì ngược lại, để cho lũ các ông biếtthế nào là cảm giác khi bị kẻ khác đánh đuổi.

Chương Xác chếtquắp người, hạt táo có thể chữa trị, quyển tám, cuốn Viết tiếp tử bấtngữ cũng lặp lại thứ “dương khí” này: “Nếu xác mới chết chạy lung tung,người ta gọi đó là ‘xác chết di động’, nguyên nhân là do chịu sự tiếpxúc của dương khí mà thành như vậy.” Nhưng đến quyển năm, chương Xácchết di động, Viên Mai lại không còn kiên trì cách nói đó nữa, ông sửalại rằng xác chết di động có hai loại, một loại là xác chết di độngkhông thể nói chuyện, đó là do bị “dương khí ám”, nếu có thể nói chuyệnđược thì đó là do “ma quỷ nhập vào”. Xem ra, một phần nào đó ông vẫntiếp nhận ý kiến của Hồng Mại.

Ngoài những loại trên, còn có cách nói về tiếng sấm, cách nói liên quan đến chó mèo. Như ở trên đã nói, từ khoảng năm mươi năm về trước đến thời điểm hiện tại, ở nông thôn vẫngiữ cách nói đó, nhưng nếu truy cứu về nguồn gốc của nó, có lẽ nó đãxuất hiện sớm hơn nhiều so với những “tri thức được tổng kết” của cácnhà văn hóa từ thời Bắc Tống đến nay. Tác phẩm Thông u ký của TrầnThiệu, người thời Đường có ghi lại sự việc về xác chết di động: “Buổitối khi đang liệm, một tiếng sấm vang lên, xác chết đứng dậy bước ra,nhưng không biết đi về hướng nào.” Nhưng xác chết di động này lại có thể nhảy qua tường để vào nhà người khác, chỉ có điều không biết nói chuyện mà thôi. Qua một đêm, người này trở lại là một xác chết cứng đờ. Mộtkết cục tốt hơn là trong tác phẩm Nguyên hóa ký của Hoàng Phủ Thị, người thời Đường: “Con gái nhà Vương thị đột ngột chết khi chuẩn bị lên kiệuhoa, lúc đó xác chưa được liệm. Đêm đến bỗng có tiếng sấm, xác chết đãbỏ đi mất.” Xác chết chạy đến nghĩa địa thì lại trở về trạng thái cứngđờ. Cũng may khi đó có mấy thư sinh đi qua, họ thách nhau xem ai to ganhơn để vào khiêng xác chết, một người trong số đó đã vác xéc chết vềnhà. Xác chết được anh ra ôm trong lòng, không ngờ lại sống trở lại, rồi sau đó họ thực sự thành vợ chồng. Từ đó có thể suy luận rằng “xác chếtdi động” trong truyền thuyết chưa chắc tất cả đ