tựa, nhiều lần nửa đêm nằm mơ, Ngài vẫn sẽ nhớ nhung quán rượu nhỏ Makye Ame, sẽ tưởng nhớ người đẹp Qonggyai Dawa Dolma của Ngài, thậm chí không quên được con

chó vàng già trung thành của cung Potala. Nhưng Ngài không viết được thơ tình nữa, tình ca buồn thương trăm mối ngày xưa, nay đọc lên, thật là

ngôn từ lộn xộn. Có những cảm giác, một khi mất đi thì chẳng bao giờ tìm lại được nữa.

Những năm này, Tsangyang gyatso là một hành giả cô độc, nếm đủ chua xót và bất lực. Nhưng dọc đường Ngài đều giúp đời cứu

người, thực hiện lời hứa của bản thân. Lại chưa từng dùng thân phận thật sự trước mọi người, nếu có ai hỏi đến cùng chỉ giả vờ không biết. Chỉ

nói với người khác, mình từ nhỏ lưu lạc, không biết quê cũ ở đâu, cũng

không biết cha mẹ là ai. Người dân hiền lành chất phác, xưa nay không

hỏi nhiều, chỉ xem Ngài là khách qua đường phiêu bạt giang hồ như họ, vì miếng cơm manh áo, ăn mày chốn nhân gian. Cũng có người hiểu chuyện

biết Ngài không phải là người phàm, nhưng chúng sinh vạn tướng, ai mà có thể chú ý đến nhiều như thế.

Năm 1709, Tsangyang Gyatso đã lưu

vong bốn năm, từ Litang đi qua Batang[1'>, bí mật trở về Lhasa. Lhasa,

đối với Tsangyang Gyatso, là một tòa thành số mệnh, một tòa thành đời

này kiếp này đều chẳng thể lãng quên. Tòa thành này đã ban cho Ngài thân phận Thần Phật, cũng cho Ngài gặp gỡ người con gái định mệnh.

[1'> Litang (Lý Đường), Batang (Ba Đường): hai huyện thuộc châu tự trị dân tộc Tạng Garzê (Cam Tư), tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc.

Tòa thành này, khiến Ngài sở hữu tất cả, cũng hủy diệt tất cả của Ngài. Lần đó từ biệt cùng chúng sinh và cỏ cây trong thành, cho rằng suốt đời này không có duyên trở lại nữa, nhưng không ngờ Ngài lại chân thực đứng

trong thành Lhasa, nhìn dòng người phàm trần hối hả lại qua.

Tòa

thành này không mảy may biến đổi vì sự ra đi của Ngài. Từng cho rằng,

Ngài thân là thủ lĩnh chính giáo Tây Tạng, trong một ngày lưu lạc làm

tên tù dưới thềm, tòa thành này sẽ có những thay đổi long trời lở đất.

Thế nhưng biến động ngày ấy không hề có nghĩa tương lai sẽ gió mây biến

ảo. Có lẽ các tín đồ trước giờ chưa hề quên Ngài, nhưng họ rốt cuộc cũng chỉ là người dân bình thường, chỉ hy vọng gìn giữ một phần năm tháng

tĩnh lặng, sống cuộc sống bình dị nhất. Xưa nay triều đại thay đổi, chỉ

thay đổi vua chúa trên ngai báu, còn non sông muôn dặm vẫn trước sau như một, nào đã có nửa phần thay đổi. Có lẽ trên đời này, chẳng ai nên xem

bản thân quá quan trọng. Vì bất cứ ai ra đi đều không thể khiến đất trời đổi sắc, nhật nguyệt mất màu, núi xanh vẫn còn đó, nước biếc vẫn chảy

về đông.

Tsangyang Gyatso trở về thành Lhasa không dám phô trương qua phố, Ngài ẩn giấu thân phận của mình, gặp gỡ Thượng Sư của tu viện

Drepung và tu viện Sera[2'>, trăm nỗi cảm xúc, vui mừng khôn tả. Họ cùng

nhau bế quan tu luyện Phật pháp, không còn chàng lãng tử vì tình đêm

khuya lẻn đi năm xưa nữa. Bế quan một năm, sau khi xuất quan, cuối cùng

do thân phận đặc thù của Tsangyang Gyatso, không tiện ở lâu trong thành

Lhasa. Bởi chỉ cần đôi chút sơ sẩy là có thể bị tai mắt của Lha-bzang

Khan phát giác, đem đến cho Ngài tai nạn cực lớn lần nữa.

[2'> Tu viện Sera (Sắc Lạp): cách Lhasa khoảng 5km về phía bắc, được xây năm 1419 bởi một đệ tử của Tsongkhapa.

Gặp lại thành Lhasa lần này giống như cách biệt một đời, chỉ đến lúc ly

biệt, Tsangyang Gyatso mới biết hóa ra mình quyến luyến tòa thành này

thế nào. Ngài không nỡ rời một nhành cây ngọn cỏ, từng mái bếp, nếp nhà

trong thành, càng không quên được đoạn tình dang dở của kiếp này. Vấn

vương hơn nữa cuối cùng cũng phải biệt ly, Ngài một mình đi trên đường

phố Lhasa, vì ăn mặc giản dị mà không ai nhận ra Ngài là chàng Dangsang

Wangpo phong lưu tiêu sái năm xưa. Ngắm một thoáng quán rượu nhỏ Makye

Ame, một ngôi nhà nhỏ màu vàng rất đỗi bắt mắt. Bên trong vẫn khách khứa nườm nượp, họ vẫn là giang hồ của hôm qua, duy chỉ có Ngài không quay

về được biển biếc năm đó.

Rời khỏi Lhasa, Tsangyang Gyatso tiếp

tục lênh đênh biển trần, bốn bể là nhà. Năm 1712, Tsangyang Gyatso ba

mươi tuổi, đã đến Kathmandu[3'> của Nepal, ở đây chiêm ngưỡng biểu tượng

Linga[4'> của thần Shiva. Sau đó, lại theo quốc vương Nepal đến Ấn Độ

hành hương. Tháng tư năm sau, Tsangyang Gyatso đã leo lên núi Linh

Thứu[5'>, đây là nơi năm xưa Thích Ca Mâu Ni giảng kinh. Ở vùng tịnh thổ

núi thiêng, chuyên tâm tu luyện một ngày mà đã hơn tu luyện ở đất Tạng

một năm. Tsangyang Gyatso lúc đó một lòng hướng Phật, cũng đã có lĩnh

ngộ sâu sắc đối với Phật pháp bao la tinh thâm. Ra khỏi núi Linh Thứu,

Tsangyang Gyatso còn gặp được voi trắng trăm năm mới xuất hiện một lần

của Ấn Độ.

[3'> Kathmandu: thủ đô Nepal

[4'> Linga là một

biểu tượng thờ phụng của vị thần Ấn Độ giáo Shiva. Phái Shiva của Ấn Độ

giáo coi Shiva là vị Thượng đế tối cao. Trong phái Smarta, Shiva là một

trong năm hình thức nguyên sơ của Thượng đế. Trong một số trường phái Ấn Độ giáo khác, Brahma, Vishnu và Shiva đại diện cho ba khía cạnh thần

thánh của Ấn Độ giáo và hợp chung thành bộ tam thần Trimurti: