t yên lặng trầm

mặc bất ngờ của ông lây sang tôi tức khắc. Mấy hôm nay, nóng lòng sốt ruột bao

nhiêu thì bây giờ khi sắp về đến nhà, tôi lại như muốn kéo dài thời gian ra,

như muốn đi chậm lại bấy nhiêu. Không biết có phải đó là bản năng hèn yếu của

con người, trong phút giây nào đó bỗng bất ngờ nổi lên, khiến mình trù trừ, như

sợ phải sớm chứng kiến quang cảnh đau lòng có thể xảy cho những nguội thân yêu

nhất của mình chăng.

Một lúc sau, không ai bảo ai, tía con chúng

tôi mỗi người cầm lấy cây giầm của mình bơi đưa chiếc xuồng qua sông. Mặt sông

vắng ngắt. Dòng sông như thẫm lại và rộng thêm ra. Một thứ không khí lặng lẽ

chết chóc, rờn rợn trùm lên mặt nước.

Đã trông thấy một đám người láo nháo bên kia

bờ sông, dưới ánh mặt trời tà. Chúng tôi quạt mạnh tay giầm, đưa xuồng rẽ nước

lao nhanh về hướng ấy. Từ bờ phía đó, một chiếc tam bản hai chèo đang chèo ra,

ngược lên dòng nước; khi nhận ra chúng tôi, người đàn ông đứng sau lái bèn vung

tay la lên..

- Bác Hai đó hả? Bác ơi,

giặc bắn chết Võ Tòng rồi. Vừa đem được xác về lúc nãy...

Tía nuôi tôi kêu "Trời” một tiếng. ông

đứng nhổm lên lái xuồng hỏi bằng giọng run run:

- Vậy chú có gặp... bà nhà tôi và tháng Cò ở

đâu không?

- Bình yên. Bình yên cả. Tôi vừa gặp bác gái

ban trưa đây. Tội nghiệp, bác khóc sưng cả mắt. Cứ lo trận cháy rừng...

Tía nuôi tôi thở phào một tiếng. Bấy giờ, tôi

mới khua giầm hời to:

- Giặc ở trên tàu bay bắn

xuống hở chú?

Người đàn ông đang chèo chiếc tam bản trố mắt

nhìn qua xuồng chúng tôi một lúc rồi mới nói:

- Không hay biết gì cả à? Giặc vào đóng bốt

tại Cây Dừa rồi.

- Chú đi đâu đó? Tía nuôi tôi hỏi..

- Đi nhắc hàng (mua quan tài) cho Võ Tòng

đây. Bác lên vuốt mắt ông ấy thử coi... Tội nghiệp, chết rồi mà cặp mắt vẫn

không chịu nhắm lại... Lát nữa, tôi sẽ quay về ngay thôi.

- Nhanh tay lên, con? Tía nuôi tôi giục.

Tôi có cảm giác như tự chiếc xuồng đang lao

nhanh vào bờ, chứ không phải do mình đang dốc lực bơi đi. Tôi chưa kịp buộc

xuồng vào một gốc cây thì tía nuôi tôi đã nhảy phóc lên, chạy đến chỗ đám người

xúm xít đứng vòng quanh trên một bãi cỏ.

Khi tôi lên tới nơi, lách qua mấy ngươi đứng

bên ngoài, chen được vào trong thì thấy tía nuôi tôi đang quỳ xuống bên cái

thây đắp bằng mấy tàu lá chuối, hai bàn chân người chết ló ra ngoài mé lá; vết

bùn đóng trên mấy đầu ngón chân hãy còn ướt. Lão Ba Ngù mặt đăm chiêu, đứng

phía sau đầu người chết có cắm mấy nén hương cháy. Thấy tôi, lão hất hàm một

cái, dường như ra ý hỏi mày cũng ở đây à? rồi lão lại đứng lặng yên trở về cái

dáng thiểu não và bộ mặt rầu rĩ ít thấy có ở lão xưa nay. Tía nuôi tôi run run

đưa bàn tay to lớn đẫm đầy mồ hôi ra cầm một tàu lá chuối nhấc lên. Đôi mắt chú

Võ Tòng vẫn mở trừng trừng như lúc còn sống, ngồi bên nồi thuốc ở giữa lều một

đêm khuya. Bộ ngực to lớn bị đạn bắn thủng năm sáu lỗ, máu đọng đen sì trên

những vết thương càng làm nổi bật lên bảy chữ: "Ninh thọ tử, bất ninh thọ

nhục" bằng quốc ngữ xâm một cách nắn nót theo lối cổ tự, giữa hình một quả

tim có con rồng cuộn khúc bao quanh. Con người bị áp bức ấy, lúc sống đã ưỡn ngực

mình ra cho anh em bạn tù cùng khổ thích vào da thịt những chữ xanh để nêu lên

một phương châm sống: “Thà chịu chết quyết không chịu nhục giờ đây đã nằm xuôi

tay trên bãi cỏ, nhưng đôi mắt hãy còn chưa chịu khép lại”

Tía nuôi tôi nhìn vào mặt cái xác, khấn to,

như gọi hồn người chết về chứng chiếu lời mình.

- Võ Tòng ơi? Vong hồn chú sống khôn thác

thiêng cho tôi vuốt mắt chú nhắm lại đi. Đừng để bà con thấy thêm đau lòng...

Bàn tay tía nuôi tôi từ

từ đặt lên đôi mắt dại đờ.

Chung quanh im phăng phắc. Tía nuôi tôi để

yên bàn tay như vậy khá lâu, và khi ông từ từ vuốt mí mắt xuống thì đôi mắt của

người chết vừa rồi mở trừng trừng quả nhiên đã khép lại.

Mọi người ồ lên một tiếng và bấy giờ tiếng

thì thào mới bắt đầu nổi lên. Tôi ngạc nhiên quá đỗi. Không hiểu sao những lời

khấn vừa rồi lại có thể "ứng nghiệm”, lạ lùng như vậy được.

Lão Ba Ngù đưa tay quệt một giọt nước mắt,

cúi xuống đắp tàu lá chuối lên mặt cái xác. Theo lời những người chung quanh

thì lão là người độc nhất chứng kiến cái chết anh dũng của Võ Tòng. Sau khi

chiếc ca nô địch chạy qua, còn chưa khuất lái, lão đã lặn ngay xuống sông vớt

xác Võ Tòng lên, và mặc cho máu me còn đầm đìa rỏ xuống uớt cả người, lão cứ

thế vác đi một quãng mới gặp xuồng gọi chở về đây. Còn như sự thể đã diễn ra

như thế nào thì không nghe ai nói. Dường như mọi người đều biết cả rồi. Chỉ còn

tía con chúng tôi mới đến là còn chưa rõ.

Người đàn ông chèo chiếc tam bản trên sông

lúc nãy đã quay về, chở theo một cái "hòm". Trên tam bản còn thấy có

ông chủ nhiệm thôn bộ Việt Minh vai đeo khẩu súng hai nòng, và một anh thanh

niên mặc quần đùi, cởi trần, dáng chừng là người theo phụ giúp việc khiêng vác.

Huyệt mả đã đào xong gần ngay đất. Cuộc nhập

quan cũng hết sức giản đơn và nhanh chóng. Người ta đặt xác vào quan tài, và

mọi người chung quanh đứng cúi đầu vĩnh biệt người anh hùng của xã lần cuối,

trước khi đóng nắ