hai mươi ba xã trong huyện đều phải phục sát đất, huống hồ cánh tép riu như
trại trưởng trại lợn Phương Lưu, thì chỉ mới nhìn thấy đã són đái ra quần. Khi
chiếc u-oát vượt qua cầu, vào sân trại lợn, mấy người xã viên chăn nuôi cũng
tản đi đâu hết, chỉ còn lại ông trại trưởng và mấy anh cán bộ, lái xe của
huyện, kẻ trước người sau rảo cẳng ra chỗ chiếc xe con vừa đỗ.
Cải đạp xe về đến huyện vẫn còn buổi làm chiều. Tuy mới hơn
bốn giờ, nhưng đi qua mấy cơ quan, nhiều cửa phòng làm việc đã đóng im ỉm. Ở
huyện, dẫu là cơ quan đầu não huyện uỷ, uỷ ban hay các phòng, ban tham mưu
tuyên giáo, tổ chức, kiểm tra, nông nghiệp, thương nghiệp, công nghiệp, thuỷ
lợi, giao thông, tài chính, giáo dục, rồi huyện hội phụ nữ, huyện đoàn thanh
niên, huyện hội nông dân, hay gì gì đi chăng nữa, cũng đều có lối làm việc và
quan hệ giống nhau thế. Ấy là mọi quan hệ công tác, tư tác đều được trình bày,
giải quyết theo kiểu gia đình, ai đi đâu cứ đi, chẳng kể còn giờ làm việc hay
đã hết. Muốn đến cơ quan sớm muộn chỉ cần nói một câu bâng quơ với ai đó trong
bộ phận công tác “chiều mình có tý việc, đến muộn nhé”, thế đã là tử tế, còn
không, cứ lặng lẽ đến, lặng lẽ về, không phải cái chợ, nhưng cũng không khác
cái chợ là mấy. Còn nói năng, tuỳ, gặp đâu nói đấy, được thì được chẳng được
thì thôi, lúc này nói không được, có khi lúc khác nói lại “đồng ý”, “nhất trí”
rất nhanh. Cấp dưới với cấp trên trò chuyện ít khi thưa gửi, báo cáo trịnh
trọng, nhưng cách xưng hô lại thật rạch ròi, một điều cháu, hai điều chú, có
khi còn anh anh, em em rất là thân mật, người lạ mới nghe có khi lại tưởng họ
là người nhà với nhau thật. Nhưng đằng sau cách cư xử có vẻ gia đình ấy, ai mà
biết trong bụng họ nghĩ gì về nhau, lại càng không thể hiểu họ có cộng tác với
nhau thực lòng trong công việc, vẫn được gọi là phục vụ nhân dân, hay chỉ là
cái vỏ bên ngoài. Thế nên, nếu chỉ đi qua hoặc ngồi ở cơ quan này, cơ quan kia
một chốc, một lát rồi phủi quần đứng dậy, cũng khó biết nội bộ họ thế nào, yêu
thương nhau hay đang ngầm hại nhau, đoàn kết keo sơn hay phe này, phái nọ đang
lôi bè kéo cánh. Nếu có dịp vào cơ quan nào, gặp lúc có mấy người đang ngồi chè
thuốc rì rầm to nhỏ, nhưng khi anh vừa bước vào đến cửa, người ta vội im bặt,
người nào đấy đưa mắt ra hiệu cho mấy người kia, rồi cùng nhau đứng dậy. Chỉ
còn lại một hai người trong phòng, thể không đứng dậy được nữa, vì làm thế thật
khiếm nhã, đành ngồi lại tiếp anh. Thì hãy thận trọng, họ đang nói về việc gì
đó không được hay ho lắm đâu, và chưa biết chừng, lại nói về chính anh hoặc
người cộng tác gần gũi với anh cũng nên. Cải dẫu đi bộ đội, rồi chuyển ra dân
sự đã lâu, nhưng chỉ ở trên tỉnh, làm việc với cán bộ lãnh đạo cấp huyện, thị,
hoặc trưởng phó ban ngành trên tỉnh là chính, ít khi làm việc trực tiếp với cán
bộ phòng ban, đoàn thể ở huyện và cán bộ xã, hợp tác xã. Thế nên, Cải mất khá
nhiều thời gian mỗi lần về làm việc với cơ sở, hay gặp anh chị em cán bộ huyện
mới ở dưới xã ấy, xã nọ về. Thường là hỏi họ không bao giờ nói ngay, mà cứ vòng
vo, rào rào đón đón, một lúc lâu mới “nghe dư luận phản ảnh”, “một số người
nói”, “theo quần chúng cho biết”, vân vân và vân vân. Thật cứ như những tin tức
tình báo còn ở dạng tồn nghi, chứ chẳng có gì là thẳng thắn, thật thà, đáng tin
cậy…
Thế nên, khi Cải từ nhà đạp xe về đến huyện vẫn còn buổi làm
chiều, nhưng khác với ý định khi ở nhà đi là lên thẳng ban nông nghiệp gặp
Hưởng, Cải đạp xe về cơ quan.
Cô Lập vừa từ phòng đánh máy bước ra, tay cầm tập tài liệu,
chắc mới đánh máy xong, vừa nhìn thấy Cải dắt xe ngoài cổng vào, vội cất tiếng
nói, thay lời chào:
- Ơ, chú Cải về lại không có cơm rồi. Thế mà anh Thơi lại
bảo chú về qua nhà, sáng mai mới lên.
Thơi sáng nay đi với Cải xuống họp dưới xã Tiên Thành. Cơm xong đạp xe về huyện trước, hẳn là đã nói với cô Lập như thế. Nên vừa thấy bí thư về, cô văn thư nghĩ ngay đến suất cơm chiều của Cải đã bị cắt. Nghe cô Lập nói, Thơi cũng vội chạy ra cửa, nhìn Cải hơi ngớ ra mươi giây, rồi lắp bắp:
- Sao anh lại lên ngay? Chắc là anh quên việc gì à!
Cải vừa mở cửa phòng, vừa nói với Thơi:
- Ừ, mình có tý việc cần. Thơi ngó hộ xem bác Thìn còn đây không?
Cô Lập cũng vừa xách phích nước nóng lên đến cửa, nghe Cải hỏi Thơi, vội nói thay:
- Vừa nãy cháu mang công văn lên, còn thấy bác ấy ngồi xem báo đấy ạ!
Thơi nhanh nhảu:
- Em sang mời bác ấy sang đây nhá!
Cải gàn:
- Thôi, để mình sang. Cô Lập bảo nhà bếp nấu thêm cho tôi suất cơm nhé.
Lập nói như thanh minh:
- Bác Ngán chiều nay có việc nhà, về sớm mất rồi. Thôi, lát nữa chú với anh Thơi và cháu, ba người ăn hai suất cũng đủ. Anh Thơi ở đây xem chú Cải có cần gì thì hộ em với, em đi hái thêm nắm rau muống về luộc. Cháu mới có chai nước mắm cáy xổi mang ở dưới nhà lên ngon lắm, chú ạ!
Cải cười vui:
- Nhất trí phương án của cô Lập, nhưng hái nhiều rau vào. Mắm cáy xổi chấm rau muống luộc chỉ có nhất.
Cô Lập đi rồi, Thơi cũng rửa ráy qua loa ấm chén cho Cải, rồi lặng lẽ xuống dẫy nhà dưới. Phòng làm việc của Cả
