y sang bảo chánh văn phòng:

- Anh Thơi ra mời bác ấy xuống phòng khách uống nước, chờ

chúng mình họp xong sẽ tiếp bác ấy nhá.

Thơi vội đứng lên, dẫn ông ta xuống căn nhà hình răng bừa

phía bên trái nhà họp thường vụ. Chờ hai người ra khuất, Cải mới quay sang hỏi

Thìn:

- Ai trông như ông Mải ở Tiên Trung, phải không bác?

Thực ra về tuổi tác, trưởng ban tổ chức chỉ hơn bí thư huyện

uỷ chưa đến một giáp, Cải bốn bảy, còn Thìn năm sáu. Nhưng Thìn có khổ người

cao gầy, lại xấu máu, đầu bạc quá nửa, mới gặp lần đầu dễ tưởng Thìn đã ngoài

sáu mươi. Hôm Cải mới về huyện, gặp nhau, Thìn chủ động bắt tay chào. Cải nắm

tay Thìn đến mươi giây, mắt cứ nhìn lên mái đầu nhiều sợi bạc, chưa biết gọi

thế nào cho phải thứ bậc, thì Thơi, nghĩ Cải không biết Thìn, vội giới thiệu:

“Đây là bác…”. Cải vội ngắt lời Thơi, nhưng mắt vẫn nhìn Thìn: “Bác Thìn, bọn

mình biết nhau rồi”. Lời cửa miệng là lời khó sửa. Mà cũng chẳng việc gì phải

sửa. Từ ấy, Cải vẫn gọi Thìn là bác, như mấy cô cậu trong cơ quan quen gọi

những người nhiều tuổi hơn bằng chú bác. Nghe có vẻ gia đình, nhưng nhiều khi

lại lấy thế làm dễ chịu. Thìn xác nhận lời Cải hỏi, rồi nói thêm:

- Ông ấy đang có nỗi bức xúc trong lòng, vì cậu con trai bị

kỷ luật. Khó thế đấy. Không nghiêm thì bảo hữu khuynh. Nghiêm thì kẻ trách

người oán. Biết thế nào cho vừa.

Thìn nói mà như hỏi, nhưng Cải cũng chỉ lẳng lặng nghe, để

đấy, chứ chưa biết gì mà nói, chưa hiểu sì mà thưa. Nhưng trong lòng lại thấy

man mác một nỗi buồn rất vô cớ.

Ngay chủ nhật ấy, Cải không về nhà giúp vợ con việc gì, dù

quê anh ở cuối huyện, đất trồng màu bận quanh năm; hơn nữa, giờ lại đang kỳ thu

hái dưa chuột, rỡ khoai lang lấy đất gieo mạ, bận tối ngày. Nhưng ngay từ khi

nhận quyết định về huyện, Cải đã nói với vợ con, mình về gần nhưng không có

nghĩa được ở nhà giúp mẹ con nhiều việc hơn trước đâu, mà chỉ làm tội mẹ con

bận rộn nước nôi, khách khứa nhiều hơn đấy. Nha, vợ Cải, quen xa chồng từ khi

cắp nón về làm dâu, nghe nói thế chỉ bấm bụng cười thầm, dễ bao nhiêu năm anh

đi xa, việc nhà việc đồng đây bỏ hết cả chắc. Còn bận rộn thì chả ngại. Càng

bận càng vui. Còn gì vui hơn với một người vợ khi chồng luôn luôn có khách

khứa, bạn hữu đến nhà. Nên ngày nghỉ dẫu Cải về hay không, cũng chưa khi nào

Nha căn vặn, sao anh về huyện rồi mà vẫn cứ đi biền biệt thế.

Giữ lời hẹn với ông Mải, chủ nhật Cải đạp xe xuống Tiên

Trung. Tháng tư, nắng gió Lào vừa khô vừa nóng. Trên cánh đồng lúa hai bên

đường từ huyện lỵ xuống Tiên Trung thấy lốm đốm chỗ chín vàng, chỗ đang vào

gạo, chỗ mới trổ bông lơ phơ như cờ lông công. Cái màu lúa trỗ thế nào thì

những cây lúa trên một đám ruộng cũng thế. Trông cả đám, cả ruộng thỉnh thoảng

lại thấy nhô mấy cây, mấy khóm chỏng chơ lên trời, trông xa không phân biệt

được là lúa, hay cỏ lồng vực. Giống má thế, làm sao có năng suất. Cải đạp xe

chầm chậm qua cánh đồng, miên man nghĩ ngợi. Đồng đất Vĩnh Tiên xưa chua mặn,

mấy năm nay được ngọt hoá dần, nhờ hệ thống thuỷ lợi ngày một hoàn chỉnh và con

kênh trung thuỷ nông dẫn nước phù sa từ đầu đến cuối huyện mới hoàn thành.

Nhưng sao lúa vẫn xấu thậm xấu tệ. Lại còn lẫn giống nữa, mới thảm chứ. Thế mà

ngày còn ở trên tỉnh, năm nào Cải cũng được đọc những báo cáo dài tràn? giang

đại hải của huyện gửi lên, nhận định toàn diện sản xuất, đời sống trong huyện

với những kết quả khá hấp dẫn, mà thường năm sau nhiều hơn, cao hơn năm trước

mấy mươi phần trăm, với tỷ lệ chính xác đến phần nghìn. Còn bây giờ, khi Cải đã

cắm chân trên vùng đất quê hương, là công dân thực sự của huyện nhà, vào buổi

sáng trong lành như sáng hôm nay, chầm chậm đạp xe xuyên qua cánh đồng, len lỏi

trên đường quê mới cảm nhận hết cái thực tại của mộng đồng, làng xóm quê mình.

Cũng con đường qua cánh đồng này, cái ngày chưa xa ấy, bất

cứ lúc nào, ngày cũng như đêm, làm gì thì làm tai vẫn phải ngong ngóng lắng

nghe tiếng máy bay phản lực Mỹ có thể bất thần rẹt qua bắn rốc két, tên lửa,

thậm chí ném từng chùm bom sát thương bất cứ lúc nào. Trận địa pháo cao xạ của

đơn vị Cải nằm chếch bên trái con đường kia, chỗ bãi sông phía dưới đầu cầu một

đoạn vài con sào. Nhiều đêm Cải vẫn đi tắt chỗ này vào làng Phương Trà gặp

Phượng, chủ tịch uỷ ban xã, để bàn với địa phương cho người ra giúp đơn vị, khi

thì lập trận địa giả mà như thật, nghĩa là cũng có đường vào trận địa, có ụ

pháo nguỵ trang cây cối xanh rì. Khi lại đắp ụ nổi ngay sát bãi sông dưới chân

đê, đón lõng máy bay Mỹ ném bom nội thành xong, lần nào cũng vội vàng bám theo

dọc sông lao ra biển, tưởng là yên lành, thì lại bất ngờ dính đạn pháo cao xạ

của ta cũng chưa biết chừng.

Cũng trên con đường ấy, đã có lần Cải dẫn Phượng về nhà vào

giữa đêm hôm khuya khoắt. Hai người đi giao ban cụm chiến đấu ở huyện về, đến

quãng này trời bỗng nổi cơn giông. Mưa như trút nước. Những hạt mưa đầu mùa to

và nặng, ném thốc vào người, rát ràn rạt. Gió thổi thông thốc như chỉ chực hất

cả người và xe xuống đường. Trời vần vũ, dầy đặc mây đen. Có lúc không tài nào

còn nhìn rõ