a từ thi thể mà còn có tác dụng hút hết nguồn nước rỉ ra từ xác chết. Nhữngkinh nghiệm nêu trên không chỉ thấy duy nhất ở Giang Nam, mà nó còn làphát minh quan trọng được vận dụng trong suốt gần một thế kỷ qua. Chonên có thể thấy, việc nhận thức được tính năng thẩm thấu của lớp tro từcây cỏ là chuyện có từ rất sớm trong lịch sử. Còn đối với việc đốt mộtđám lửa ở trước cửa nhằm mục đích làm khí nóng bốc lên, dẫn đến áp suấtkhông khí tập trung ở trước cửa thấp, hình thành một vòng tuần hoàn luân chuyển, khi ấy tử khí có hại từ trong nhà nhanh chóng được thoát rangoài. Ngày “tị sát”, cả nhà đều tránh ra ngoài, cửa ngõ đều mở hết,cũng là để cho tử khí được dễ dàng thoát ra. Thầy mo tính toán đúng ngày tị sát là nhờ căn cứ vào khoảng thời gian tử khí bốc lên nhiều nhất vàgây nhiều độc hại nhất. Tro đốt từ cây cỏ hút hết tử khí sẽ khiến chonguồn khí này tập trung gần mặt đất trong một khoảng thời gian ngắn vàkhông thể ngay lập tức thoát hết ra ngoài, chính điều này sẽ khiến cănphòng được rải tro tích tụ một lượng lớn tử khí gây ảnh hưởng không tốtcho con người. Vì thế, ngay sau khi rải lớp tro thảo mộc lên nền nhà,người nhà cần tránh đi nơi khác, có lẽ đó chính là nguyên nhân thực tếcủa tục lệ “tị sát” lưu truyền trong dân gian. Mọi người trong nhà đềutránh đến nơi khác trong khoảng thời gian “hồi sát”, cửa ngõ đều mởrộng, những con gà, chó… sống nơi hoang dã ngửi thấy mùi thơm bay ra từthức ăn bày biện trên mâm cỗ cúng l Tôn Quang Hiến thờiNgũ đại, trong tác phẩm Bắc mộng tỏa ngôn có viết: “Phàm những ngườichết do hổ vồ, đắm nước thì được gọi là “trành”, cần phải tìm người thếmạng, tưởng chừng đó chỉ là chuyện phiếm nhưng thực ra lại có thật”. Từquan điểm của Tôn Quang Hiến có thể thấy “trành” có hai loại: một loạichết do hổ vồ được gọi là “hổ trành”, một loại khác chết vì đắm nước gọi là “giang trành”. Loại thứ hai sau này còn được gọi với tên khác như“yêm tử quỷ”[2'> hoặc “nịch tử quỷ”[3'>, hay như ở vùng Giang Nam còn cómột cách gọi khác là ma sông quỷ rước… Chính vì vậy, người dân nơi đâythường treo thờ chữ “伥”(trành), có lẽ vì “giang trành” và “hổ trành” đều giống nhau ở một điểm là phải “cầu thế thân”, tức là người thế mạng mới có thể mong được siêu thoát, đầu thai sang kiếp khác. Nhưng những hồnma phải “cầu thế thân” không chỉ có hai loại nêu trên, mà còn có cả “dật tử quỷ”, “thực độc khuẩn quỷ” (bao gồm cả “trụy nhai quỷ”, “nghiêm nanquỷ” và còn một số loại khác tương tự nhưng không được gọi là “trành” mà chúng tôi không tiện nhắc tới ở đây). Đến thời đại nhà Thanh, lại cóthêm một loại khác được gọi là “ngân trành”. Viên Mai trong Viết tiếp Tử bất ngữ, quyển bốn, có nhắc đến những kẻ trộm cắp vàng bạc, châu báuthường bị giày vò suốt đời, nên phải cầu đến cái chết để mong được giảithoát và phải đứng trước một sự lựa chọn: “nếu khi chết chấp nhận canhgiữ hầm chứa vàng bạc thì sẽ không bị giày vò thêm nữa”, và dĩ nhiênphải bằng lòng, chấp thuận. Kể từ đó, những kẻ trộm cắp buộc phải tìmngười thế thân, nếu như sau đó có người phát hiện ra hầm bạc, ngửi thấycó mùi hôi thối kỳ lạ đến nỗi không thể đến gần, không thể tìm ra nguyên nhân, đó chính là đã gặp được “ngân trành”, lúc ấy chỉ cần làm công đức siêu độ, hồn ma kia lập tức sẽ được đầu thai sang kiếp khác, và mùi hôi thối kỳ lạ cũng tự biến mất. Nhưng trường hợp không ai phát hiện ra hầm bạc, thì lúc đó linh hồn của “ngân trành” sẽ mãi mãi bị giam cầm màkhông thể siêu thoát được. Như vậy, những hồn ma có thêm chữ “trành” mặc dù không nhất thiết phải tìm người thế thân, những xem ra để giải thoát vẫn phải dựa vào một điều khó khăn tương tự như vậy.
[1'> Có nghĩa là: xót thương cho những kiếp ma quỷ lông bông chẳng tìm thấy đường về.
[2'> Tức là: ma chết đuối.
[3'> Tức là: ma chết chìm.
Chữ “trành” trong sách cổ thường được dùng theo cách hiểu “trành trànhnhiên”[4'>. Tư Mã Ôn Công trong Thích thiện kệ giải thích “chữ “trành”theo quan điểm của các học giả mang ý nghĩa chỉ sự ngông cuồng mê muội”. Chữ “伥” (trành) hay còn được viết là “怅” (trướng)[5'> chỉ sự tăm tối, mù mịt không biết gì, cũng không để tâm vào việc gì. Nhưng tại sao chữ“trành” lại dùng để chỉ một cái gì đó gắn liền với những hồn ma, quỷquái? Điều này đến nay vẫn chưa có ai giải thích rõ, chỉ thấy TrầnThiệu, một tác giả thời nhà Đường viết trong Thông u ký:
ĐườngKiến năm thứ hai, ở Giang Hoài nổi lên một tin đồn có quỷ dữ từ Hồ Namđến. Loài ma quỷ này có người gọi là “mao quỷ”, lại có người viết là“mao nhân”, hoặc gọi là “trành”. Nói chung nó có rất nhiều tên gọi khácnhau. Nó có khả năng biến hóa khôn lường. Người ta nói rằng loài quỷ này “hảo thực nhân tâm”, thích moi tim uống mật của những đứa trẻ dù gáihay trai. Thực sự là độc ác vô cùng.
[4'> Tức là: một sự liều lĩnh thiếu thận trọng.
[5'> “Trướng” có nghĩa là buồn phiền.
“枨” nay đọc là “cheng”, gần âm với từ “伥” (đọc là “chang”), không biết làdo sai chữ hay là một sự biến âm, nhưng có thể giữa chúng có mối liên hệ nào đó với nhau. “Mao quỷ” được nhắc tới trên đây chính là để chỉ trêncơ thể có lớp lông mao kỳ lạ, còn gọi là “mao trùng” (sâu ró
