ời chết, mà là bản thân việc sốnglại này đã là một chuyện kỳ quái, muốn qua đó “đưa ra dự báo trước việccon người sẽ phạm phải”, ý của họ là chuyện này báo trước việc Đại tư mã Vương Mãng cướp ngôi nhà Hán. Gia tộc ngoại thích Vương thị đã bị lậtđổ thời Hán Ái Đế, không còn hy vọng lấy lại giang sơn nữa, nhưng đangtrị vì thì Hán Ái Đế bệnh chết, Vương Mãng lập nên kỳ tích chỉ trongvòng một đêm mà khôi phục lại địa vị, chuyện này dường như có liên quanđến việc Triệu Thị chết rồi sống lại.

[9'> Tai dị: có nghĩa là tai ương và biến cố.

Những Nho sinh này hoàn toàn không dựa vào điềm báo gì, chỉ là liên hệ, kếtnối những chuyện xảy ra trong thời gian gần nhất với những “tai dị” lạivới nhau, chứ không luận để so sánh, trên lập trường thuận nghịch cũngchẳng có gì chuẩn xác. Ví dụ, cuối thời Tam Quốc, Ngô Tôn Hưu[10'> vàonăm Vĩnh An thứ tư, An Ngô Minh Trần chết được bảy ngày lại sống lại,đội mồ mà lên, Can Bảo nói đây là ám thị việc Ô trình Hầu Tôn Hạo[11'>“được lên ngôi”, còn vào năm Hàm Ninh thứ hai Tấn Vũ Đế[12'>, Lang GiaNhân bệnh chết lại nói là giai đoạn Ngũ Hồ loạn Hoa[13'> là lúc Lưu Uyên, Thạch Lặc phản lại nhà Tấn.

[10'> Ngô Tôn Hưu: Tôn Hưu (235 -3/9/264), tự là Tử Liệt, sau này trở thành Ngô Cảnh hoàng đế, vị quânvương thứ ba của nhà Đông Ngô trong thời kỳ Tam Quốc. Năm Vĩnh An(258-264) là niên hiệu khi Ngô Tôn Hưu trị vì.

[11'> Hầu Tôn Hạo(242-284), hay Đông Ngô Mạt đế là vua thứ tư và là cuối cùng của nhàĐông Ngô thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông có tự là NguyênTông, tên gốc là Tôn Bành Tổ. Tôn Hạo là cháu của Tôn Hưu. Khi Tôn Hưulên ngôi thì Hạo được phong làm Ô trình hầu. Về sau, Tôn Hưu mất, cácquan Đông Ngô cho Hạo là người sáng suốt nên đã lập lên làm vua.

[12'> Tấn Vũ Đế: tên thật là Tư Mã Viêm, tên tự là An Thế (236-17 tháng 5 năm 290), là hoàng đế đầu tiên của nhà Tây Tấn (265-316) trong lịch sửTrung Quốc. Ông là người có công thống nhất Trung Hoa, chấm dứt thờichia cắt Tam Quốc. Hàm Ninh là một trong những niên hiệu của Tấn Vũ Đế,từ năm 7-280.

[13'> Giai đoạn Ngũ Hồ loạn Hoa: (năm dân tộc Hồ làm loạn Trung Hoa) Ngũ Hồ tính năm tộc: Hung Nô (Lưu Uyên - Hán Triệu),Yết (Thạch Lặc - Hậu Triệu), Tiên Ti (Mộ Dung - các nước Yên, trừ BắcYên), Đê (Phù Kiên - Tiền Tần, Lý Đặc - Thành Hán), Khương (Diêu Trường - nước Hậu Tần). Một thuật ngữ ít được sử dụng hơn là giai đoạn thập lụcquốc để miêu tả thời kỳ hỗn loạn này từ năm 304 đến 439.

Nhữngchuyện này dường như không liên quan gì tới những câu chuyện về địa phủmà chúng ta muốn bàn tới, vì vậy nói tới những chuyện đó, chỉ vì muốnchỉ ra rằng, trong mắt Nho sinh của Trung Quốc, những câu chuyện về hiện tượng sống lại này nếu có thể kích thích chút gì đó tưởng tượng của họ, thì cũng không phát triển theo hướng nghĩ về thế giới dưới âm phủ, màđiều họ quan tâm hơn cả là ý trời và những liên tưởng về con người, sựvật.

Trong quyển năm của Ngũ tạp trở do Tạ Triệu Chiết người đờiMinh đã từng nói rằng, cuối thời nhà Hán và thời Ngụy Tấn có rất nhiềunhững câu chuyện về việc đội mồ sống lại, và được ghi chép trong chínhsử Ngũ hành chí, điều đáng ngạc nhiên nhất là, thời Ngụy Minh Đế, khikhai quật mộ lên, cô gái chôn trong đó còn sống, tính toán thì đã chônđược khoảng năm, sáu trăm năm rồi. Nhưng ông lại nói: Kỳ lạ là, vào cuối thời Đường “Ôn Thao, Hoàng Sào đào xới phần mộ khắp thiên hạ, mà chưatừng nghe nói chuyện lạ nào xảy ra.”

Những câu chuyện về việc đội mồ sống lại đa phần xảy ra vào cuối đời Hán, đầu đời Ngụy - Tấn, hiệntượng này đáng để chúng ta phải suy ngẫm.

2

Từ thờiHán - Ngụy tới nay, văn hóa u minh của Trung Quốc đang xảy ra những biến đổi lớn trong dân gian. Nói chuyện người chết sống lại mà không thăm dò tình hình của người đó khi còn ở âm giới là không hợp với lẽ thường.Vấn đề này được đề cập hơi muộn bởi Can Bảo, trong quyển mười lăm củaSưu thần ký, Can Bảo đã tường thuật lại một câu chuyện được lưu truyềntừ trước đó khá lâu, như sau: Thời Tào - Ngụy, có người đi đào mộ phá áo quan, phát hiện ra người phụ nữ trong quan tài diện mạo tươi tỉnh nhưngười sống, bèn dựng dậy hỏi chuyện, đúng là một người sống thật, liềnđưa chị ta vào kinh sư. Nhưng hỏi chị ta chuyện sau khi chết, chị takhông hề biết gì. Chỉ nhìn tấm bia gỗ trên mộ, chị ta có lẽ chết đượchơn ba mươi năm rồi. Sau đó Can Bảo có đặt câu hỏi thế này:

“Không biết người phụ nữ này có phải đã sống ba mươi năm trong lòng đất haykhông? Hay là vừa sống lại đúng lúc có người tới đào mộ?”

Câu hỏi này có lẽ sẽ khiến những người ở thời hiện đại cảm thấy rất mông lung,nhưng thực ra hoàn toàn không đơn giản như những gì chúng ta nhìn thấy.Đối với câu hỏi này, Can Bảo cũng đưa ra câu trả lời, câu trả lời mờixem trong Tấn thư. Can Bảo truyện, chính là câu chuyện về người thiếpcủa cha Can Bảo mà tôi đã từng nói tới.

Cha Can Bảo sinh thời cómột người thiếp yêu, mẹ ông đem lòng ghen tuông, khi cha Can Bảo mất,bèn chôn sống người thiếp đó vào trong mộ với ông. Anh em Can Bảo khi ấy tuổi còn nhỏ, không thể khuyên can. Hơn mười năm sau, mẹ Can Bảo mất,đào mộ lên, thấy người thiếp kia đẩy nắp qua