ườichết cả, vì vậy khái niệm “hoàn hồn” mà tôi nói tới ở đây bao gồm cả hai trường hợp: người chết hoàn hồn và người sống hoàn hồn.

Do cáctăng lữ của Phật giáo thường dùng những câu chuyện về hoàn hồn, tái sinh làm phương pháp tuyên truyền của bản giáo, vì vậy, thường người ta chorằng khái niệm về hoàn hồn bắt nguồn từ sau khi Phật giáo được du nhậpvào. Thực ra không hoàn toàn như thế. Trong Nhân quả hoàn hồn không bắtnguồn từ Phật pháp ở quyển hai mươi cuốn Tùy Viên tùy bút do Viên Maingười đời Thanh viết có đề cập đến trường hợp của gián điệp nước Tần bịnước Tấn bắt trong Xuân Thu Tả Thị truyện, đem ra chợ giết, sáu ngày sau thì sống lại, hoặc trường hợp người con gái Triệu Xuân sau khi chết rồi lại hoàn hồn trong Hán thư. Ngũ hành chí[1'>, đây đều là những chuyệnxảy ra trước khi Phật giáo lưu truyền vào Trung Quốc. Nhưng nếu chúng ta để ý kỹ hơn một chút sẽ phát hiện ra tính chất của hai chuyện này hoàntoàn không giống nhau, và sự khác biệt của nó chính là ở quan hệ với cõi âm, hay nói cách khác thì một người là sống lại, còn người kia chỉ làsống lại sau khi chết lâm sàng, hoàn toàn không liên quan gì đến việchoàn hồn.

[1'> ‘Hán thư’: một tài liệu lịch sử Trung Quốc cổ đạiviết về giai đoạn lịch sử thời Tây Hán từ năm 206 TCN đến năm 25 TCN.Đôi khi sách này cũng được gọi là ‘Tiền Hán thư’ để phân biệt với cuốn‘Hậu Hán thư. Ngũ hành chí’ là quyển bảy trong phần ‘Chí của ‘Hán thư’.

Gián điệp nước Tần trong Tả truyện xảy ra vào năm Lỗ Tuyên Công[2'> thứ sáu,nhưng chỉ là bị trọng thương dẫn đến hôn mê, người chưa chết nên khôngthể nói là sống lại, cũng không có tình tiết hồn lìa khỏi xác. Tả truyện đặc biệt ghi chép lại, chỉ vì người này “sáu ngày sau mới sống lại”,thời gian khá lâu, thậm chí còn được coi là “chuyện lạ”, hoặc có thể gọi đấy là kỳ tích trong hiện tượng sinh lý của cơ thể con người. Đươngnhiên, nói mang ra chợ giết, giết ở đây không phải chặt đầu, khiến đầulìa khỏi xác, tôi thường nghĩ, hình thức tử hình của hậu thế đa phần đều là chém đầu thậm chí còn treo cái đầu đó lên một cây sào, thị chúng bangày cũng chưa chắc không phải không có ý ngăn người bị chặt đầu sốnglại.

[2'> Lỗ Tuyên Công: tức Cơ Nỗi (608-591 TCN), tại vị mười tám năm. Nước Lỗ là tên gọi một quốc gia thời cổ đại tại Trung Quốc trongthời ký Xuân Thu - Chiến Quốc.

Còn Triệu Xuân trong Hán thư. Ngũ hành chí lại là một trường hợp “hoàn hồn” điển hình. Nguyên văn như sau:

Tháng Hai năm Nguyên Thủy Bình Đế[3'> thứ nhất, người con gái tên Triệu Xuân ở phương Bắc bệnh chết, đã cho vào quan tài được sáu ngày, sau khi rakhỏi quan tài, nói rằng đã gặp cha chồng đã chết, cha chồng nói rằng:“Năm hai mươi bảy không hợp tuổi để chết.”

[3'> Nguyên Thủy BìnhĐế: tức Hán Bình Đế, tên thật Lưu Khản hay Lưu Diễn, là vị hoàng đế thứmười bốn của nhà Tây Hán trong lịch sử Trung Quốc. Ông ở ngôi từ năm 1TCN cho đến khi bị ngoại thích Vương Mãng sát hại năm 5 CN. Trong thời ở ngôi, Hán Bình Đế sử dụng hai niên hiệu là Nguyên Thọ (năm 1 TCN), đâyvốn là niên hiệu của Hán Ai Đế, đến đây, Hán Bình Đế tiếp tục sử dụng từ tháng Chín đến tháng Mười hai năm 1 TCN và Nguyên Thủy (1-5).

Triệu Xuân đã được cho vào quan tài sáu ngày rồi lại sống lại, mặc dù hiếmgặp nhưng cũng không phải không thể xảy ra. Nếu chỉ nhìn tình tiết đóthì thấy không khác nhiều so với chuyện gián điệp ở nước Tần, nhưng côta tự nói rằng sau khi chết đã gặp người cha chồng quá cố, tình tiết này liên quan tới âm gian rồi, hồn của cô ta đã xuống âm gian, sự sống lạicủa cô ta rõ ràng là sự trở về của linh hồn. Chỉ là có một điểm phải lưu ý, cha chồng của cô ta biết rằng cô ta chưa thể chết ở tuổi hai mươibảy, nên bảo cô ta quay về, chi tiết này không rõ ràng lắm, không giốngvới những tác dụng của âm phủ được giảng giải kỹ càng trong các câuchuyện hoàn hồn đời sau, có lẽ khi ấy vẫn chưa có khái niệm về sổ sinhtử.

Chân tướng của chuyện này không phải điều đáng quan tâm nhất, mà điều đáng quan tâm là chuyện này đã phản ánh được ý thức về âm giancủa con người thời đó (những năm cuối Tây Hán). Không hề nghi ngờ rằng,khái niệm sống lại xuất phát từ bản thân người Trung Quốc, câu chuyệncủa Viên Mai thực ra cũng xảy ra khá muộn, thuật phù thủy nguyên thủycủa Trung Quốc đã có tình tiết chiêu hồn rồi, đương nhiên khi ấy khôngcó quan niệm “âm phủ” dưới đất, linh hồn chỉ là phiêu du lang bạt trênkhông trung mà thôi. Cho dù sau khi Phật giáo được lưu truyền vào phíađông Trung Quốc, do sự tuyên truyền của nó bị hạn chế rất lớn, trướcthời Tam Quốc, sức ảnh hưởng của nó trong dân gian không nhiều, vì vậy,đa phần những câu chuyện hoàn hồn sống lại ở thời Đông Hán và Ngụy - Tấn đều mang tính chất đặc thù của Trung Quốc, không liên quan gì tới Phậtgiáo.

Đương nhiên, sự “hoàn hồn” của Triệu Xuân cũng có thể đượclý giải là “cái chết giả” trong y học. Chuyện này và chuyện về gián điệp nước Tần trong Tả truyện trước đó cùng với Tấn thư. Lưu Diệu tái ký[4'>sau này kể về Trương Lô chết được hai mươi bảy ngày, do có kẻ trộm đàotrộm mộ mà được sống lại, đều không trừ một phần sự thật nhất định.Chúng ta có thể lấy ghi