ói:

– Thưa cô nương, cần một đò cho ngựa, và một đò cho người. Xin cô nương cho một trăm đồng.

Sự thực giá thuê một đò qua sông như vậy giá có 20 đồng. Nhà đò đòi gấp năm lần, mà Thiều Hoa vẫn vui vẻ:

– Được, tôi trả cho ông 150 đồng. Thôi, dắt ngựa xuống đò đi.

Đò bắt đầu rời bến, nước sông đỏ như màu máu, dập dềnh chảy siết. Lần

đầu tiên Đào Kỳ được đi đò trên con sông chảy siết như thế này, nó thích lắm.

Thiều Hoa là người tinh tế, nàng chú ý đến đám nhà đò. Con thuyền lớn

như vậy mà chỉ có một người lái, hai người chèo. Mỗi lần người chèo kéo

mái, con thuyền vọt lên trước như cưỡi trên sóng.

Nàng nghĩ thầm:

– Có lẽ họ chèo đò lâu rồi thành quen như mình luyện nội công vậy chăng? Hay là họ có võ công cao cường? Khó mà biết được.

Đò đã đến giữa sông.

Đào Kỳ hỏi người chèo đò:

– Này anh, anh cho tôi chèo một tí được không?

Người chèo đò hỏi:

– Tiểu công tử, công tử đã chèo đò bao giờ chưa? Nếu chưa thì đừng chèo, lỡ ra thuyền bị lật úp thì chết hết.

Đào Kỳ nói:

– Tôi đã chèo thuyền trên biển nhiều lần, nhưng chưa chèo trên sông bao giờ. Bởi vậy mới xin anh cho chèo thử.

Con đò tự nhiên đổi hướng, trôi theo giòng, chứ không sang ngang nữa.

Thiều Hoa bảo người lái đò:

– Này ông lái, chúng tôi muốn sang ngang sông, chứ không muốn đi xa, xin ông quay lại cho.

Người lái đò không trả lời, cất tiếng hát, giọng rất cao:

Ba mươi tết, tết lại ba mươi,

Vợ thằng Ngô đốt vàng cho chú Khách.

Đây là bài hát của dân gian. Thời bấy giờ Việt bị Trung Hoa cai trị đã

184 năm, mối uất hận không nơi phát tiết, họ thường đặt ra những câu ca

dao để châm biếm những người Việt xu phụ người Hán. Mục tiêu đầu tiên

của họ là những người con gái Việt lấy chồng Hán. Họ gọi người Hán là

“Thằng Ngô,” là “Chú Khách.” Ngô nguyên là một nước nhỏ ở cạnh nước Việt hồi Chiến– quốc, sau bị Tần đồng hoá, một số người Ngô chạy sang tỵ nạn ở nước Việt. Người Việt gọi họ là “Thằng Ngô.”

Thiều Hoa nghe câu hát chột dạ:

– Không lẽ người lái đò đã biết Nghiêm đại ca là người Hán, nên hát câu này để chửi xéo ta?

Người lái đò vẫn cho đò xuôi giòng nói:

– Cô nương không biết đấy thôi, nước chảy thì mạnh, mà sức người có hạn, nên phải cho chạy xuôi giòng, mũi hơi hướng sang bên kia bờ.

Ông dùng chân kẹp tay lái, mắt mơ màng nhìn về hạ lưu mịt mờ xa xa tận

chân trời, rồi rút ra ở sau lưng một ống tiêu bằng trúc, đưa lên miệng

thổi. Tiếng tiêu bay ra xa, dội vào sóng nước, vang trở lại hợp với

tiếng tiêu thành một âm điệu kéo dài, sầu thảm dằng dặc. Khi thì bay

bổng lên cao tản ra bầu trời xanh biếc mùa thu.

Đào Kỳ nói với ông lái:

– Này bác ơi! Tôi thấy ở mỗi con đò ngang, có người kéo nhị, có người

đánh đàn, mà chưa bao giờ thấy người thổi tiêu. Bác lái ơi, bác vừa lái

vừa thổi tiêu mà tiếng tiêu khi thì như khóc, như than của mối hờn vong

quốc. Khi thì sầu thảm của người anh hùng không gặp thời. Có lúc lại đổi giọng hùng tráng như Hạng Võ từ Sở vượt sông đánh Tần. Khúc này tôi

chưa từng nghe qua bao giờ.

Người lái đò:

– Tiểu công tử. Tôi nghe công tử nói tiếng hơi nặng, dường như ở miền

Cửu-chân mới ra. Công tử còn nhỏ, mà đã nhận được tiếng tiêu mang giọng

sầu thảm vô tận của người anh hùng, quả thực công tử là người tài tử

vậy. Công tử có biết bài tiêu vừa rồi tên gì không?

Đào Kỳ nói:

– Tôi không biết âm nhạc, vả lại khúc tiêu vừa rồi tôi nghe lần đầu, nên không biết tên. Cứ nhìn nét mặt say sưa của bác, tôi biết bác là người

soạn ra khúc nhạc này vậy.

Người lái đò chắp tay vái Đào Kỳ:

__ Thực là tri âm hạnh ngộ. Khúc đó tên là Cổ-loa di hận vậy. Đây là

tiếng của những anh hùng khi qua Cổ-loa, nhìn bia tàn cây cỗi, nghe

tiếng quốc kêu, như dục đã, như bồi hồi nhớ lại thời An-dương vương thủa xưa anh hùng là vậy, mà nay thì đâu? Để tôi thổi một khúc nữa, nhờ tiểu công tử phẩm bình.

Ghi chú của thuật giả:

Khúc Cổ-loa di hận được lưu truyền cho đến nay. Hồi thơ ấu, thuật giả

thường được nhũ mẫu tấu đàn tranh và hát cho nghe khúc này nhiều lần dù

bà là người... Trung-quốc. Tương truyền, tác giả là anh hùng dân tộc

Nguyễn Tam Trinh sáng tác ra. Nguyễn Tam Trinh cũng là tổ của môn vật

tộc Việt.

Người lái đò lại thổi một khúc khác, lần này tiếng tiêu nồng nàn, nhưng

buồn man nác, đầy vẻ yêu đương. Tiếng tiêu dứt, mà Nghiêm Sơn, Thiều Hoa vẫn còn ngồi ngơ ngẩn xuất hồn.

Người lái đò hỏi Đào Kỳ:

– Xin công tử dạy cho ít lời.

Đào Kỳ nói:

– Khúc này khác khúc trước. Khi thì đầm ấm như tình yêu đôi lứa trên

sông. Khi thì nỉ non như thiếu nữ phòng khuê một mình nhớ tình quân. Khi thì nức nở như đôi trai gái yêu nhau mà tình chẳng tròn. Này ông lái,

đó là khúc gì vậy?

Người lái đò chắp tay vái một lần nữa:

– Tiểu công tử thực thông tuệ khác thường, đúng là tri kỷ của ta. Từ

ngày ta soạn khúc này đến giờ, chưa một ai hiểu ta. Người hiểu ta đầu

tiên là công tử đó. Khúc nhạc này có tên Trường hận Trương Chi. Công tử, công tử có thể cho ta biết quý danh được không?

Ghi chú của thuật giả:

Khúc Trường-hận Trương Chi tương truyền do Trương Chi sáng tác. Sau được anh hùng Nguyễn Tam Trinh sửa đổi, gọ