An Giang. Hai ông Mười là niềm hãnh diện chính đáng của đồng bào Hòa Hảo yêu nước không riêng gì trong tỉnh mà cả miền Tây.

Thiếu tướng Tô Ký nêu ba đặc điểm của anh Mười như sau: "Chơi với Bình Xuyên mà không nhiễm Bảy Viễn, đi với Hòa Hảo mà không theo Huỳnh Phú Sổ, chơi với Cao Đài mà không theo Phạm Công Tắc". Đó là bản lĩnh của anh Mười. Niềm vui của nhân sĩ Huỳnh Văn Trí là các con em đều học đến nơi đến chốn, đại học và trên đại học.

Khi gặp nữ bác sĩ Huỳnh Trong, chủ nhiệm khoa sản tại bệnh viện Từ Dũ, tác giả chợt nhớ tới Giấc ngủ mười năm của Trần Lực (tức Bác Hồ) đã đọc hồi chín năm. Một người tù vượt ngục có bao giờ dám mơ ước con mình trở thành bác sĩ? Vậy mà anh Mười có đến hai người con bác sĩ (thêm Huỳnh Ri, anh hùng Cồn Cỏ) và còn nhiều được sĩ, kỹ sư…

Còn chứng mình nào hùng biện hơn quyết định theo cách mạng của gia đình anh Mười? Chẳng những "không sợ mất gì cả, chỉ mất đi xiềng xích" (như Mác nói) mà còn bảo đảm tương lai cho con cái mình.

Cái mất và cái được của giới giang hồ khi đi kháng chiến đã hiện ra, rõ như bang ngày.

° ° °

Về nhóm nhân vật "đảo tuyến - nói theo giới sân khấu - xin phớt qua các anh Bảy Môn, Mười Lực,Năm Chảng.

Cái "số" của anh Bảy Môn nằm gọn trong chữ "nhàn". Anh tiếp tôi trong biệt thự chánh phủ cấp, tươm tất trong bộ pyjam ủi thẳng nếp, tóc chải láng bóng. Đem so với anh công nhân - thư ký hãng Caric Võ Văn Môn 40 năm về trước thì trung tá Bảy Môn, thành viên Măt trận Tổ quốc Việt Nam hiện anh không khác mấy.

Nhắc lại chuyện xưa - đánh nhau với Hai Vĩnh theo yêu cầu của người khác - anh Bảy cười, lắc đầu: "hồi đó mình có biết gì đâu!..."

Nói chuyện bây giờ, anh Bảy được anh em "chịu" về tám lòng bè bạn của anh đối với Mười Lực. Sau giải phóng, Mười Lực bị "thưa gởi" liên quan tới Cảng cá Chánh Hưng. Hay tin này, Bảy Môn chạy qua can thiệp với chánh quyền, anh đem sinh mạng chính trị của mình bảo lãnh cho người bạn năm xưa…

° ° °

Sau ngày từ Côn Đảo về, Mười Lực "trụ bộ" tại Chánh Hưng. Hiện nay anh sống qua ngày với thùng thuốc lá bán lẻ. Niềm vui của anh là những năm tháng nắm Chi đội 3 ở Rừng Sác.

Chuyến nhảy về thành theo Bảy Viễn đến này vẫn còn là mặc cảm tội lỗi ray rứt triền miên.

Anh ngại tham gia các liên hoan tổ chức tại nhà Bảy Rô. Mà anh cũng có lý của anh: tôi đã không bắt tay anh khi Hai Vĩnh đèo anh tới. Tôi cũng buồn tiếc với anh cho tình đời: "đánh kẻ chạy đi" sao lại làm mặt là với người quay về?"

° ° °

Anh Năm Chảng là một đảng viên được đưa về thành công tác. Anh không may mắn như Bảy Môn, không bắt được liên lạc với kháng chiến. Từ ngày được phóng thích khỏi Côn Đảo, anh sống ẩn dật như một "phó thường dân Nam Bộ". Phương tiện sinh sống là quán cà phê nghèo chiếm một nửa gian nàh anh, kế bên mấy chòm mả đá, phía sau hãng cưa dưới dốc cầu Rạch Ong (xưa là hãng đóng tàu Nichina).

Đôi mắt mờ vì chứng huyết áp, hai chân chậm, một hình anh trái ngược với anh chỉ huy trường Chi đội 2 nửa thế kỷ trước đây. Chuyện đánh Tây đã lùi về dĩ vãng, dù vậy nhắc lại chuyện xưa, trên đôi mắt tái thoáng nở nụ cười tươi. Đúng như nhà thơ Kiêng Giang nghĩ:

Dĩ vãng là một nấm mồ

Ở đây kỷ niệm đợi chờ hồi sinh…

° ° °

Để chấm dứt, cũng nên nói "đá qua" nhân vật phản điện chính Bảy Viễn - mà nhiều anh em gọi là "Chàng Grigôri của vùng Bình Xuyên". Vì nghĩ vậy nên số anh em này đề nghị không nên dùng từ "hắn" để gọi Bảy Viễn mà nên xài chữ "y". Nhưng cũng có một số người trách tác giả viết nhiều về tên phản động, thậm chí còn tố tác giả "đề cao" no nữa!

Vài anh em nhà văn đọc xong bảo "đọc xong, không ghét được Bảy Viễn, anh nên coi chừng…"

Trăm người trăm ý, biết làm sao vừa lòng được hết! Ý đồ của tác giả là chọn trong giới giang hồ, nêu lên "cặp bài trùng" Mười Trí - Bảy Viễn; một người đi tới nơi còn một người gãy gánh giữa đường. Tại sao? Đó là chủ đề tư tưởng của người Bình Xuyên.

Những năm tháng về chiều, Bảy Viễn sống lưu vong ở ngoại ô Paris, không ai đoái hoài, bi quan, thấy bỏ rơi, lại bị hai thằng điếm thúi Tài, Sang giả mạo chữ ký sang đoạt hết tài sản gởi trong nhà băng, kéo đài chuỗi ngày tàn trong ray rứt, sầu thảm; còn hình phạt nào cay độc hơn?

Ngày Bảy Viễn nhắm mắt, chỉ một tờ lá cải nhét một cái "phi lê", nhỏ xíu, cái mà nhà báo thường dành cho cho loại tin "xe cán chó". Năm ấy là năm 1970…

NGƯỜI BÌNH XUYÊN - TÁC PHẨM VÀ DƯ LUẬNVIỆN SĨ HOÀNG TRINH

Đây là một cuốn sách tôi đọc lần thứ hai, nhưng nó vẫn giữ nguyên vẻ hấp dẫn của một thế giới mới được biết đến.

Tôi không nói đây là cuốn tiểu thuyết vì tác giả cuốn sách đã ghi truyện ký. Nhưng có một sự thật là: Khi ta nghe một câu chuyện thực mà hay, ta thường nói "nghe như tiểu thuyết, đúng là tiểu thuyết!". Điều này có khi phá những định đề văn học nào đó. Chẳng hạn như lấy văn học làm chuẩn để đánh giá những hiện thưc nào đó được thuật lại, hay là lấy hiện thực này làm cơ sở đánh giá sự sáng tạo trong văn chương. Sẽ là dài dòng và không thích hợp ở đây nếu biên những dòng cảm tưởng này thành nơi đối thoại lý luận. Cảm tưởng thật có thể nói lên