đã đi qua đó, là gió xuân lầm lỡ một đời đó. Cho dù thế sự vẫn như xưa, nhưng cô không sợ gì nữa, khi không có gì để nhớ, níu kéo chỉ là thừa. Lòng như được mưa đêm gột rửa bụi trần, thật sự đã sạch sẽ rồi. Cô khiến bản thân cô độc dứt bỏ cuộc đời, sống đến tóc bạc da mồi, sống đến quên cả dáng hình năm xưa của bản thân, thậm chí quên cả họ tên. Triệt để như thế, cũng chỉ có Trương Ái Linh. Có thể coi bản thân mình là duy nhất, có thể cô độc như thế, quả là đức hạnh cao quý.

Vào cái đêm trăng tròn mười sáu năm trước đó, cô chìm vào giấc ngủ nặng nề, và rồi không bao giờ tỉnh lại nữa. Đêm đó tĩnh lặng vô cùng, dường như nghe thấy cả tiếng hạt bụi rớt xuống mặt đất. Rất nhiều người phỏng đoán, sau khi tái sinh, rốt cuộc Trương Ái Linh đã đi đâu, đã hóa thành gì? Còn tôi đến nay vẫn tin rằng, không có bất cứ sinh vật nào có thể thay thế cô. Người con gái như thế, căn bản không cần đầu thai, chỉ một kiếp là đủ.

Hết thảy chúng sinh đều hữu tình, hết thảy chúng sinh đều có quá khứ. Nguyện lúc này bình lặng, nhưng khi khác rạng ngời. Duy chỉ thực sự có được, mới không phụ năm tháng một đời. Gió mây xoay vần, lại là tiết thu trong lành. Có lẽ chúng ta nên thực sự tin rằng, người con gái tên gọi Trương Ái Linh ấy, đã vận một chiếc sườn xám diễm lệ, đi xuyên qua mưa khói Dân Quốc, đi xuyên qua những ngõ dài hun hút của Thượng Hải, và đang chậm rãi bước về phía chúng ta.

Trong ký ức của người già, vầng trăng ba mươi năm trước tươi vui, to tròn và trắng sáng hơn vầng trăng hiện tại; nhưng sau chặng đường gian khổ ba mươi năm, nhìn lại, ánh trăng dẫu có lung linh hơn, thì cũng khó tránh đượm chút thê lương[1'>.

(Trương Ái Linh ngữ lục)

[1'> Trích Cái gông vàng của Trương Ái Linh, Trần Quang Đức dịch.

Ráng chiều cô lẻ, nước thu trong veo. Ngồi tựa bên song cửa cũ kỹ, nhìn hoa rơi mưa bay, lại thấy trăng sáng giữa trời, cuối cùng hiểu ra, chỉ cần nội tâm thấu suốt, cho dù thân ở thời loạn, gió mây ập tới, ngày tháng vẫn có thể giản đơn, tĩnh lặng và sáng sủa. Lý Bạch có thơ rằng:

Kim nhân bất kiến cổ thời nguyệt

Kim nguyệt tằng kinh chiếu cổ nhân

(Người nay chẳng thấy trăng thuở trước,

Trăng nay đã từng chiếu kẻ xưa).

Đúng thế, cho dù thế sự, non sông nhiều phen gió táp mưa sa, thì vầng trăng tỏa sáng ngàn dặm đó vẫn thủy chung vẫn thanh tịnh tựa lưu ly.

Đời người mênh mang, chúng ta chẳng qua chỉ là một ngôi sao trong dòng ngân hà vời vợi, là một ngọn sóng trong biển ngăn ngắt xanh. Rơi xuống thế gian này như thế nào, chúng ta không thể biết; và sẽ rơi vào đâu, chúng ta cũng không thể chọn lựa. Tóm lại, vinh hoa và nghèo khổ, huyên náo và tịch liêu của kiếp trước, đều không liên quan đến kiếp này. Sinh mệnh căn bản đã chất chứa quá nhiều điều kinh ngạc và hư ảo, không ai có thể giải thích một cách rõ ràng lời giải ẩn giấu đằng sau màn kịch.

Trương Ái Linh cũng là một vì sao, may gặp buổi vén bức mây chiều, nên cô càng tỏa sáng. Trong tiết giữa thu chớm lạnh của chín mươi năm về trước, cô chào đời giữa Thượng Hải mênh mông sóng nước. Đó là ngày mười chín tháng tám m lịch, chỉ mấy ngày sau hôm rằm, hẳn ban đêm vẫn còn ánh trăng nhàn nhạt tưới tắm trên những bậc thềm ngõ hẻm, lầu gác cửa sổ. Dường như từ đây, cô đã kết duyên với trăng thu, bị sự thanh tịnh này quẩn quanh một đời.

Nhân duyên trên thế gian hòa hợp, chẳng phải ngẫu nhiên. Nhiều năm về sau, cô viết: “Vầng trăng của ba mươi năm trước là một quầng sáng đẫm màu cam, to cỡ đồng xu, cũ kỹ và mơ hồ như giọt lệ rớt trên trang giấy Đóa Vân Hiên[2'>”. Người con gái này, khi còn chưa kinh qua bao mưa xuân gió thu, đã sớm hiểu thế sự, thông tỏ nhân tình. Có người nói, sự tài tình phi thường của Trương Ái Linh bắt nguồn từ huyết thống cao quý của cô. Cho nên đến giờ, khi nhắc tới Trương Ái Linh, người ta vẫn say sưa chuyện trò về việc cô là trâm anh thế tộc, xuất thân từ gia đình giàu sang.

[2'> Đóa Vân Hiên: Tên một hãng giấy nổi tiếng của Thượng Hải.

Lẽ nào không biết, cùng với sự suy vong của đế quốc Đại Thanh, những quý tộc quan lại cuối đời Thanh mất đi chỗ dựa huy hoàng giá trị, biết bao kẻ cam chịu sinh tồn một cách đồi bại và sa sút trong thời Dân Quốc. Trương Ái Linh sinh ra trong gia đình giàu có họ Trương ở tô giới chung Thượng Hải, cạnh dòng Tô Châu, Thượng Hải. Ngôi nhà kiểu Châu u cũ cuối đời Thanh đầu Quốc dân ấy chính là món quà duy nhất mà danh nhân Lý Hồng Chương cuối đời Thanh để lại cho đời sau.

Chúng ta có thể tưởng tượng vào năm đó, tòa nhà ấy đẳng cấp đến nhường nào. Hoa viên tao nhã, sinh sống an nhàn, những nơi ánh nắng mặt trời chiếu rọi đến cỏ cây đều xanh tốt. Lịch sử đổi thay, thời gian mấy mươi năm, đã biến rất nhiều dòng tộc, gia đình giàu có như vậy trở thành cát bụi. Từ đây, triều đại lại có thêm một vết thương ngầm sâu kín chẳng thể chạm tới được. Chính trong tòa nhà cổ xưa đó, Trương Ái Linh vẫn còn có thể cảm nhận được hơi ấm sót lại của tiền nhân. Chỉ là quá khứ huy hoàng đã không thể tồn tại nữa.

Sau này, Trương Ái Linh từng nói rất xúc động rằng: “Tôi không kịp nhìn thấy họ, cho nên quan hệ với họ chỉ là kiểu duy trì