theo đuổi, không những là lịch trình oanh

liệt của toàn bộ lịch sử văn minh thế giới, cũng đồng thời là lịch trình bi tráng của mỗi một sinh mệnh cá thể. Chỉ có suốt đời không ngừng theo đuổi, đồng thời bao gồm cả thất bại và thành công thì đời người này mới có ý nghĩa. Ðúng vậy, có khi thất bại so với thành công càng có hấp dẫn đối với sinh mệnh. Ðừng nên tưởng là chỉ có thất bại mới làm cho người

ta chán nản, làm cho người ta ngã lòng, làm cho người ta tinh thần sụp

đổ, thành công cũng có thể làm cho người ta chán nản, làm cho người ta

ngã lòng, làm cho người ta tinh thần sụp đổ như thế - Maslow đã từng gọi cái đó là chứng thần kinh thành công (neurosis of success). Trước khi

mục đích và nguyện vọng chưa được thực hiện, đối mặt với hàng loạt thất

bại, người ta có thể tràn ngập hy vọng, thậm chí là vui vẻ thoải mái

phấn đấu vì mục tiêu. Một khi giành được thành công, mục tiêu được thực

hiện, anh ta rất nhanh đã có thể phát hiện ra hư ảo của mục tiêu này,

thế là lâm vào thần kinh suy sụp, lâm vào tuyệt vọng, cho tới lúc mục

tiêu mới sản sinh ra.

Như vậy, dù cho gặp thất bại cũng có thể là việc tốt chứ không phải

là việc xấu đối với bạn, cho nên có bậc cha mẹ thà để cho con cái của họ trong một lần thi cử nào đó thất bại; có huấn luyện viên thà để cho vận động viên của mình trong một lần thi đấu nào đó thua cuộc. Nguyên nhân

chính là ở chỗ này đây. Quả vậy, có nhiều người chịu đựng nỗi thử thách, có thể từ thất bại đứng dậy, còn chịu không nổi kích thích của thành

công, anh ta trước thành công hoặc đột nhiên cảm thấy trống rỗng, thất

lạc, từ đó trở nên vô vị; hoặc vì thành công mà như phơi phới trong

không trung, gật gù đắc chí, không nghĩ đến tiếp tục tiến thủ. Có người

thậm chí vì thành công to lớn đến bất ngờ mà trở nên điên cuồng, ?chết

vì vui? quá.

Khi gặp thất bại, bạn phải giống như con chim hải yến bay lượn trên

mặt biển trước lúc bão táp ập đến, kêu gọi bão táp đến càng mãnh liệt

hơn. Trong thất bại bi thảm nặng nề, bạn sẽ rèn luyện được thêm kiên

cường hơn.

* Chúng ta có thể yêu mến người ghét chúng ta, nhưng không thể yêu mến người chúng ta ghét.

* Căm ghét cũng có thể trở thành động cơ của sinh mệnh.

* Thời gian là sức mạnh lớn mạnh nhất làm nhạt đi mối hận xưa.

Xét theo ý nghĩa rộng nhất, báo thù là một tính cách bẩm sinh của con người. Một khi phải chịu nhục và tổn hại, lòng báo thù của con người tự nhiên nổi lên. Ăn miếng trả miếng", "đối chọi quyết liệt", "lấy gậy

ông, đập lại lưng ông" - đây chính là trả thù.

Ý nghĩ báo thù và hành vi báo thù của con người có thể tìm đến trẻ em và động vật. Trẻ em, sau khi bị đối phương cùng tuổi làm tổn hại không

cần phải bất cứ ai gợi? ý, nó có thể ngay lập tức đưa ra hành vi trả

thù, nhất là bé trai mạnh khỏe hoạt bát lại càng như thế. Ðộng vật cũng

vậy. Ðộng vật không chỉ báo thù đối với đồng loại xúc phạm đến nó, mà

còn báo thù cả với con người đã từng xúc phạm nó. Trong dân gian có rất

nhiều truyền thuyết nói về các loại động vật như rắn, hổ, sư tử đã báo

thù đối với người, trong đó có một số là chân thực.

Báo thù thậm chí là một quy luật tự nhiên. Sự phá hoại của loài người đối với sinh thái tự nhiên như nước ngầm dưới đất khai thác quá nhiều,

chặt phá gỗ trong rừng bừa bãi, thải quá nhiều khói bụi vào không trung, xả quá nhiều nước bẩn xuống sông biển, phế thải công nghiệp ngày càng

trầm trọng v.v... đều có thể trở thành những lý do để tự nhiên quay trở

lại báo thù loài người. Từ đó dẫn đến nhiệt độ tăng lên, nắng hạn liên

miên, đất bị xói mòn, bão tố, mưa axít tăng nhiều, nạn côn trùng tăng

v.v...

"Ở HIỀN GẶP lành, ở ác gặp ác". Giết người phải đền mạng, điều đó ai ai cũng đều biết.

Bất kể là hành vi báo thù xuất phát từ lợi ích quần thể công khai

phát ra đối với kẻ thù hay là ý nghĩ báo thù sản sinh ra từ việc bảo vệ

sự tôn nghiêm nhân cách của cá nhân, chỉ cần người báo thù đã từng là bị động, là kẻ bị xúc phạm, người bị xâm lược, người bị nhục, thì hành vi

báo thù hoặc ý nghĩa báo thù của họ đều có tính chính nghĩa ở mức độ

nhất định. Cho nên, báo thù, trên thực tế đã thành cơ sở của loài người

chế định luật hình. Luật hình hầu như là hình thức công khai để người ta thực hiện báo thù, báo thù cũng rõ ràng chính là tâm thái nội tại chấp

hành luật hình. Hình thức của cách dùng công khai thực thi trừng phạt

đối với kẻ ác, để kẻ ác nhận được ?ác báo?, có thể làm cho kẻ ác vì sợ

sự trừng phạt của pháp luật mà thu bớt hành vi độc ác lại, hoặc sau khi

anh ta đã thực thi hành vi độc ác thì trong lòng không yên, lo sợ hoảng

hốt, điều đó đối với việc giữ gìn trật tự xã hội, giữ gìn văn minh và

tiến bộ của loài người đều có giá trị quan trọng. Còn thủ tiêu hành vi

báo thù, không nghi ngờ gì nữa là dung túng cho kẻ ác.

Dừng lại ở tầng nấc này để hiểu, báo thù là sản vật cần có của xã hội.

Xét từ khía cạnh cá nhân, sau khi chịu nhục nhã lớn, chịu tổn thương

nặng nề, ngoại trừ những kẻ hèn yếu, ngoại trừ những kẻ yếu bóng vía và

bất lực ra, có mấy ai không nẩy sinh ý nghĩ báo thù? Trên đời có mấy ai