ó, muôn đời cũng không thoát ra được. [1'>Tro giấy bay lên thành bướm trắng.

Nếu như ma quỷ có thất tình lục dục, vậy cái mà họ mong muốn nhất là gì?Nhìn dáng vẻ quyến luyến, bịn rịn của họ lúc sắp phải rời xa dương thế,có thể chắc chắn rằng họ cũng muốn được sống trở lại. Nhưng khi mongmuốn không thành, họ sẽ được điều mong muốn thứ hai, vậy đó chắc là tiền rồi. Trước và sau tết Thanh minh, trên những con đường tới nghĩa địa,trong chiếc giỏ của mỗi chiếc xe bán hàng rong, món đồ vàng mã được nhìn thấy nhiều nhất chính là tiền âm phủ, từ những vàng nén, châu báu thờicổ đại, cho đến những đồng một trăm tệ, đồng đô la Mỹ ngày nay, chỉ cầnđi một vòng cũng đã có thể nhìn thấy mấy chục loại tiền. Vào đến nghĩađịa, trên những chiếc “bàn thờ” dùng để truy điệu người quá cố, tuy cóbày một chút đồ ăn và hoa quả, nhưng nhiều nhất vẫn là các loại tiềngiấy với đầy đủ màu sắc khác nhau, dường như phía trước mỗi bia mộ đềucó dán tờ chữ “bản kiều nhuận cách”, ý nói lễ phẩm, đồ ăn có nhiều cũngkhông bằng tiền bạc giắt đầy lưng. Trên thực tế, công tác đốt tiền giấycũng là khâu quan trọng nhất trong hoạt động truy điệu, và là chươngtrình chiếm nhiều thời gian nhất, vì thế, một số nơi quyết định gọi nghi lễ mai táng người chết với cái tên “đốt giấy”. Giả như dưới âm phủ cóxảy ra cơn bão tài chính, khủng hoảng tiền tệ, thì việc người sống chúng ta mỗi lần đốt cả sọt, cả bao tiền giấy cũng là điều hết sức hợp lý.Vấn đề ở chỗ, dưới âm phủ không những không có chuyện giá cả hàng hóalên xuống, mà căn bản là ở đó không có hàng hóa, không có siêu thị haychợ búa gì cả, các vị tiền nhân của chúng ta dù thắt lưng có rủng rỉnhvạn quan tiền cũng chẳng thể tìm được nơi tiêu tán chúng tại thế giới âm phủ. Vậy họ cần nhiều tiền như vậy làm gì? Hơn nữa, trong dân gian cònxuất hiện rất nhiều câu chuyện ma lừa tiền, ma cướp của, ma hám tiền,lại còn có câu yết hậu ngữ “tay người chết trong quan tài thò ra để đòitiền”, người đời Thanh còn có câu hát rằng: “Phía trước chân núi hỗnmang, tro giấy bay lên hóa thành bươm bướm, chết đi vẫn đòi tiền đồng.”Dựa vào đó cũng có thể lờ mờ suy đoán được rằng, ma quỷ có niềm yêuthích đặc biệt đối với tiền.

Nhưng sau này tôi mới phát hiện rarằng, sự việc không đơn giản như vậy. Thế giới âm phủ tuy không có hànghóa để mua, nhưng giống như Viên Tử Tài từng nói, nơi dùng tiền thựcchất còn nhiều hơn cả con người. Về điều này, chúng ta có thể bắt đầu từ việc phát minh ra tiền giấy.

1

Tiền giấy có từ khi nào?Không khó để có thể xác định thời điểm xuất hiện của tiền giấy, tấtnhiên đó là sau khi con người phát minh ra giấy, và giá cả của giấy đãhạ xuống đến mức thấp nhất. Phong Diễn sống vào thời nhà Đường là ngườiđầu tiên tìm hiểu về giấy. Trong tập sáu quyển Bút ký ghi lại những hiểu biết của Phong Diễn, chương Tiền giấy có viết:

Theo như ngườixưa, khi tiến hành cúng tế quỷ thần, cần có đồ lễ bằng vàng bạc châubáu, tiền đồng, sau khi nghi lễ được hoàn tất, toàn bộ số của cải đóphải được đem chôn xuống đất, người đời sau vẫn dùng châu báu tiền tài,tức dùng tiền để tiễn người đã khuất. Vụ việc đào trộm tiền chôn tạilăng mộ Hán Văn Viên trong “Hán thư” cũng là vì thế. Sau này theo đuổisự giản hóa người ta bèn dùng tiền giấy. Giấy được phát minh vào thờinhà Hán, tiền giấy bắt đầu được sử dụng vào thời Ngụy Tấn. Ngày nay, từvua quan cho tớ dân thường đều sử dụng tiền giấy trong các nghi lễ dànhcho người chết.

Việc sử dụng tiền giấy được “bắt đầu từ thời Ngụy Tấn”, đó là cách nói phù hợp nhất, và trên thực tế nó cũng sát thựcnhất. Có người còn tìm hiểu, chứng minh một cách chính xác hơn, ví nhưChu Văn Công từng nói “tiền giấy được ra đời là nhờ Vương Du đời vuaHuyền Tông (tập ba mươi chín Chu tử toàn thư), như vậy có sự sai lệchquá lớn. Cuối thời Huyền Tông, người ta luôn lo sợ quỷ thần, công việctế lễ vô cùng phức tạp, tất cả đều sử dụng châu báu, lụa là sợ rằng vẫnchưa thể đáp ứng được, do vậy Vương Du bèn nêu ý kiến sử dụng tiền giấyđể tế thần. Nhưng quyển Tân Đường thư - Vương Du truyện lại ghi rằngtrước đó, trong dân gian đã có chuyện “sử dụng tiền giấy để tế ma quỷ”,vì thế, những cống hiến của Vương Du chỉ ở chỗ ông sử dụng tiền giấygiúp tên hôn quân nịnh nọt yêu thần ma quỷ mà thôi. Còn các sử gia lạiđặc biệt ghi chép lại chuyện đó, có lẽ là vì sợ Vương Du đem những cáigiản hóa của dân gian đưa vào trong điện miếu, phá hỏng những quy củ dotổ tiên truyền lại chăng?

Muộn hơn một chút, trong quyển Thửphác, Đới Trực nói “Pháp uyển chu lâm có ghi lại rằng tiền giấy khởinguồn bởi n Trường Sử”. n Trường Sử có lẽ là chỉ n Nhuệ, con rể củaVương Hoàn, do bị liên lụy bởi bố vợ, n Nhuệ bị giết vào cuối năm VĩnhMinh thời Tề Vũ Đế. Bố vợ của n Nhuệ là tín đồ Phật giáo, sau này trởthành bạn thân của Tiêu Diễn - một hoàng đế vô cùng tin Phật, và xemchừng n Nhuệ cũng là một người tin Phật. Tiền giấy mà ông ta dùng có lẽđều liên quan đến tín ngưỡng Phật giáo, nhưng cái then chốt của câuchuyện như thế nào vẫn chưa được làm sáng tỏ, bởi trong quyển Pháp uyểnchu lâm hiện nay, người ta không còn tìm thấy ghi chép liên quan đến sựv