t thì mới mong mưa xuống. Người ta cho rằng ma quỷ thường trá hình vàonhững nấm mộ chôn trẻ em mới chết, nên thường chỉ vào những nhà có trẻem mới chết mà ám chỉ ma quỷ. Những người khác thì hùa nhau đến đào mả,hành hạ thi thể người chết. Trong khi đó, người nhà lại cực lực phảnđối, chống lại hành động đánh đập dã man. Thường xuyên lôi nhau lên công đường rồi làm đơn kiện tụng, thật là việc đáng cười[21'>!

[18'> Hạn bạt: tức thần hạn hán.

[19'> Tức là để đẩy lùi hạn hán cần đánh gãy xương người chết. Theo Minh Hoàng Vĩ, trong Bồng song loại ký, quyển hai.

[20'> Ủ lâu thành ra đồng ý.

[21'> Theo Ngũ tạp trở, quyển một.

Nhưng nếu như chỉ đào mộ chôn những đứa trẻ coi như là đã “khống chế” đượctình hình, vậy thì giả dụ mộ của những đứa trẻ đào lên mà tình trạng hạn hán vẫn chưa được giải quyết, thái độ của người dân trở nên “phẫn nộ”,lúc đó hậu quả sẽ nghiêm trọng đến mức nào? Do vậy, ngay cả những ngôimộ mới được chôn cất cũng cần phải xem xét kỹ lưỡng, “Làm gì cũng phảilàm cho tới cùng”, không đào ra được thi thể mọc lông kia thì không được ngừng tay. Hơn nữa, ngay cả trong trường hợp xấu nhất, nếu đào mãi màvẫn ẩn thì nếm thử trong đó có thứ gì ngòn ngọt, thì chính là đã tìmthấy dấu hiệu của “mao cương”. Kết quả này cũng có thể là nấm mộ mớichôn nên không được may mắn cho lắm, thậm chí ngay cả những thứ chôntheo thi hài người chết trong mộ tự nhiên cũng không cánh mà bay. Vìthời đó đã có người phát hiện ra, ngay cả những phần tử được coi là đứng đầu trong cuộc vận động “đả hạn cốt thung[22'>” ấy thực chất cũng xenlẫn những tư lợi cá nhân, không đơn giản chỉ là lấy danh nghĩa việc công để mưu lợi cá nhân, tranh thủ vơ vét một số của cải có giá trị, mà nhưtrong Bồng song loại ký đã chỉ rõ: “Những kẻ xảo quyệt thường cầu hạnhán để báo thù riêng.” Một số phần tử đứng đầu lại rất hay kích động,lôi kéo, xúi giục, tập hợp tới ngàn vạn người cùng vào cuộc, ra sức đổthêm dầu vào lửa làm cho mâu thuẫn giữa các bên càng trở nên gay gắt.Đối mặt với nhóm người đang trong cơn phẫn nộ, quá khích, trên người còn mang theo cả vũ khí, hễ ai đến gần là lập tức bị chĩa mũi nhọn vào đảkích, trừ khi tự biến mình thành “hạn cốt thung” mới thôi. Vào những năm Hoằng Trì trị vì đã phái cử quan Ngự sử có hiểu biết đến tìm hiểu sựviệc và tấu trình lên triều đình nghiêm cấm những hành động nguy hạinày, “Phải có hành pháp để trừng trị kẻ cầm đầu nhóm người gây rối, bắtchúng phải chỉ rõ ràng lai lịch, quê quán những kẻ tay sai còn lại đểbắt giữ (Cách làm này vẫn thường được gọi là “sung quân phát phốt”). Cái gọi là “bắt giữ” ở đây chỉ là một cách nói giữ thể diện mà thôi, trênthực tế thì căn bản vẫn không thể khống chế được họ.

[22'> Đào mả đánh gãy xương người chết.

Bất luận là phung phí của cải cũng được, để lộ ra ngoài nỗi uất ức cá nhâncũng tốt, nhưng trên danh nghĩa mà nói, một số hành vi bạo ngược củanhững kẻ mông muội cũng có lý do chính đáng của nó. Lý do đó xuất pháttừ hai chữ “kháng hạn[23'>” mà ra. Những hành động bạo lực đấu tranh vớihạn hán mặc dù nhận được không ít sự kháng cự, nghiêm cấm từ phía quanphủ, nhưng đối với những người nông dân hằng ngày phải đỏ mắt nhìn tìnhcảnh hạn hán kéo dài đến tuyệt vọng thì những mệnh lệnh cấm đoán ấydường như cũng chỉ là một tờ giấy vô nghĩa, ngay cả trong khoảng thờigian phải thi hành kỷ cương phép nước chẳng qua cũng chỉ là một hìnhthức “kỳ phong sảo tập[24'>” mà thôi. Trước tình hình ấy, quan phủ ở mộtsố địa phương lại thi hành chính sách “làm ngơ có điều kiện”, như NhànTrai Thị trong Dạ đàm tùy lục, quyển hai, có ghi lại một chuyện xảy ra ở vùng ngoại ô Bắc Kinh, quan phủ nơi đây quy định, nếu người dân đàothấy xác chết “mao cương”, nhất định phải báo lại cho quan phủ, sau khixác minh rõ ràng thân thế mới được đem đi hỏa thiêu. Những quy định“ràng buộc” như vậy chẳng khác gì thừa nhận tính hợp pháp của hành độngdã man đào mả hành hạ người đã chết. Ở thời đại vốn được coi là “vuaNghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn” mà còn như vậy, thì làm sao có thể tưởng tượng được sau triều đại nhà Minh, khi pháp trị đã ngày một suy yếu thì làm cách nào để khống chế được tình hình đào mả đả thần không ngừng leo thang? Một trong những nguyên nhân dẫn đến các cuộc khởi nghĩa lớn củanông dân cuối thời Minh một phần liên quan đến tình hình hạn hán kéo dài nơi đây. Tôi nghĩ sự việc này bắt đầu từ chính một số phần tử nổi loạn ở địa phương đã lợi dụng việc đào mả đả thần để mở màn cho những cuộc nổi dậy có quy mô sau đó.

[23'> Chống lại hạn hán.

[24'> Dùng ngọn gió thổi thoảng qua để dập tắt ngọn lửa lớn.

4

Nhưng cổ nhân căn cứ vào quan niệm giữa “cương thi” và “thần hạn hán”, hailoại này xưa nay vốn chẳng có quan hệ gì nhưng lại thường xuyên bị kéovào một chỗ? Nếu tự nhiên kiếm tìm trong sách Nông chảnh toàn thư hayThiên công khai vật sẽ không thể tìm ra được cái nhân duyên nào trongđó. Để lý giải được điều này chỉ có cách duy nhất là lục tìm trong mộtsố ghi chép của những thầy mo sống lưu lạc trong dân gian. Trước triềuđại nhà Minh hoàn toàn không có ghi chép nào về vấn đề này, nhưng ngượclại vẫn có thể tìm