iết, dưới âm phủ, ngoài “sổchính mệnh” ra, còn có “sổ hỏa tự”, tức chết trong hỏa hoạn. Nói một cóthể suy rộng ra ba mươi thứ, âm phủ có “sổ thủy tự”, “sổ thổ tự”, từ đócó thể suy ra người ta sẽ chết bằng cách nào, còn “chính mệnh”, tức làchỉ những người khi hết dương thọ sẽ được chết trên chiếc giường củamình, còn chết trên giường trong khách sạn sẽ bị liệt vào một loại sổkhác (theo cách nói bất nhã của Đinh Nhiêu Cang, thành oan hồn nên đểloại người này xuống một khu biệt lập cho chúng). Trong quyển hai mươitư lại nói, linh hồn người chết ở nơi biên ải, khi đưa vào “sổ họa hoắcvân” sẽ được phân ra làm hai loại, tức “sổ người” và “sổ thú”, thú chếtnhiều hơn người, vì thế có câu “nhân tam thú ngũ”. Trong Duyệt vi thảođường bút ký của Kỷ Tuân, quyển mười, “sổ người” được chia ra làm cácloại sổ vàng, đỏ, tím, đen: “Hy sinh vì nước, phấn đấu quên mình, ngườinày được ghi vào sổ vàng . Làm theo quân lệnh, thà chết không lui, người này được ghi vào sổ đỏ. Làm theo số đông, chuyển chiến mà chết, đượcghi vào sổ tím, chết khi chạy trốn, không còn đường lui, được ghi vào sổ đen.” Phân ra kỹ như vậy, xem ra nếu Diêm phủ có ngành hồ sơ học, thìnhất định phải người tài cao mới đảm nhận được vị trí này.

Khôngchỉ vậy, các loại sản phẩm dưới âm phủ cũng tăng dần theo thời gian. Đến thời nhà Thanh, thuốc phiện du nhập vào Trung Quốc, Diêm phủ lại hìnhthành “sổ khói đen”, trong số này có “sổ họa khói đen”. Trong Dực quynhbề biên, quyển bảy, chương Họa khói đen nói về sổ họa khói đen như sau:

Chính điện dùng ngói lưu ly, cao tới tận thiên hà. Trên điện có năm vị thầnngồi hàng ngang, có người mặc áo mũ thời cổ đại, có người mặc trang phục của hiện tại, người ngồi chính giữa có chòm râu dài bạc trắng, khuônmặt nghiêm nghị của bậc đế vương. Phía dưới bày hàng trăm chiếc chumlớn, bên trong chứa nước đen. Các hồn ma nườm nượp đi vào, Thẩm Tư hỏitrong chum chứa thứ gì, trả lời: “Là dầu gạo, ở dương gian gọi là khóithuốc phiện. Tất cả những kẻ gây tai họa được lệnh phải uống một chútnước này, sau khi nhập thế hễ ngửi thấy mùi là nghiện ngay tức khắc.”

Tất cả những người chết do tai họa, Diêm phủ đều cho vào một quyển sổriêng, chỉ có điếu người chết quá nhiều, nhập sổ không kịp, đành phảithuê người viết từ dương gian. Câu chuyện này được viết với mục đíchtrào phúng thời thế hiện tại, nhưng từ đó cũng thấy được rằng, con người đã tìm ra một nhận thức chung, chỉ cần có nhu cầu thì loại sổ sách nàoDiêm phủ cũng có thể tạo ra được. Những loại sổ sách được tạo ta mộtcách ngẫu hứng này rất hay xuất hiện trong tiểu thuyết, như trong Viếttiếp Kim Bình Mai có hai loại sổ “nguyên hội kiếp vận” và sổ “chu thiênnhân quả”, từ tên gọi của chúng có thể thấy, chúng thuộc vào loại vănhóa vĩ mô, nằm ngoài năng lực hiểu biết của kẻ tiểu dân.

Nhữngloại sổ trên đều được phân loại theo nội dung, còn về mặt hình thức bênngoài, sổ âm phủ cũng có sự phân biệt khác nhau. Nghe nói sổ âm phủ được phân ra làm ba loại vải lụa mỏng, lụa dai, và giấy. Ba loại nguyên liệu này được phân theo giá trị đắt rẻ, người được ghi tên trong đó đươngnhiên cũng có sự phân biệt như vậy. Ở đây nội dung quyết định hình thức: quý nhân thì ghi vào sổ lụa mỏng, tiếp đến ghi vào sổ lụa dai, còn sổgiấy dành cho những thường dân nghèo hèn. Việc phân loại như thế này cótác dụng gì? Suy nghĩ một chút là hiểu ra ngay thôi. Trong Di kiên đỉnhchí, quyển hai mươi của Hồng Mại có chương Ô sơn uẩn, ghi lại dịch ôndịch, đói khát hoành hành liên tục trong thời gian dài tại huyện TânKiến, tỉnh Giang Tây vào năm Can Đạo đời vua Tống Hiếu Tông, đó là doông trời muốn “thu” tất cả người của nơi này. Đầu tiên “thu” hết nhữngngười trong sổ giấy, nếu chưa đủ số lượng, tiếp tục thu người thuộc sổlụa dai, thu được một nửa là đạt số lượng yêu cầu, thì những người trong sổ lụa mỏng đương nhiên sẽ không bị lấy đi mạng sống. Tất nhiên, nếutrên trời có hạ xuống chính sách ưu đãi nào đó, thì chắc chắn phải bắtđầu từ những người trong sổ lụa mỏng.

Diêm phủ quản lý sổ âm phủ, nhưng ở Trung Quốc, từ nhà Tần cho đến triều đại Minh - Thanh, hìnhthái của Diêm phủ luôn có sự thay đổi. Như “thổ phủ” được nói ở phíatrên chỉ là một trong những hình thái của nó. Tuy thể chế của nó đượctruyền lại và kế thừa sang hình thái khác nhưng xét từ danh mục, thờigian tồn tại của chúng rất ngắn, hơn nữa chúng thường biến mất ở thế hệsau. Nhưng một số hình thái Diêm phủ lại có sức sống mãnh liệt, hìnhthái mới đã có rồi, nhưng hình thái cũ vẫn chưa biến mất, ví như hìnhthái Diêm phủ sớm nhất được quy cho Bắc Đẩu tư mệnh quản lý dưới sự giám sát của Thiên đế, giữa thời Hán Ngụy xuất hiện Thái Sơn phủ quân, thờikỳ Lục triều xuất hiện Diêm La Vương, những hình thái Diêm phủ này lạicùng lúc tồn tại ở thời Đường, gọi là “nhất quốc tam công”[9'> có vẻkhông ổn lắm, nên sau đó được gọi thành “nhất quốc tam chế”[10'> nghe cóvẻ xác đáng hơn.Vậy thì sổ âm phủ lúc bấy giờ cũng sẽ được chia làm baloại, và tất nhiên anh tin ai thì sổ âm phủ của anh sẽ do người đó quảnlý. Cũng ví như môn đồ của Nguyên thủy thiên tôn sẽ không bao giờ đếnđiểm danh c